دشت مغان اردبیل

دشت مغان یک جلگه بسیار زیبا در شمالی ترین نقطه استان اردبیل است. دشت مغان از غرب به ارسباران و از جنوب به مشکین شهر و از شمال و شرق به کشور جمهوری آذربایجان و محدود می گردد. بخش بزرگی از دشت مغان در کشور جمهوری آذربایجان و بخش کوچکی از آن در استان اردبیل قرار دارد.

دشت مغان شامل سه شهر پارس آباد، گرمی و بیله سوار می شود. مغان تا قبل از سال 1355 جزو بخش های شهرستان مشکین شهر بود و در این سال از این شهرستان جدا و به عنوان یک شهرستان مستقل شناخته و شهر گرمی به عنوان مرکز آن تعیین شد.

دشت مغان به دشت همیشه بهار نیز شهرت دارد و یکی از مهم ترین قطب های کشاورزی و دامپروری کشور است. دشت مغان به دلیل جلگه ای بودن و آب و هوای معتدل و مساعد و خاک حاصلخیزی که دارد، انواع محصولات کشاورزی در آن کشت می شود.

در یک تقسیم بندی کلی می توان دشت مغان را به سه قسمت کوهستانی، کوهپایه ای و جلگه ای تقسیم کرد:

ارتفاعات غرب، جنوب و جنوب غربی دشت، قسمت کوهستانی را تشکیل می دهد. ارتفاع این قسمت از حدود 100 متر شروع شده و با شیب 10 درصدی به بیش از 700 متر نیز می رسد. دهستان های قشلاق غربی و شمالی، قسمت هایی از بخش اصلاندوز و بخش مرکزی در این قسمت قرار دارند.

نواحی با ارتفاع کمتر از 100 متر متصل به قسمت کوهستانی، جزو قسمت کوهپایه ای هستند. شیب این قسمت معمولا کم است و به خاطر حاصلخیزی خاک و سرسبزی مراتع، برای کشاورزی و چرای دام ها بسیار مناسب است. بخشی از دهستان قشلاق شمالی، تازه کند، ناحیه اصلاندوز و ناحیه مرکزی در این قسمت قرار دارند.

قسمت جلگه ای منطقه از انتهای قسمت کوهپایه ای تا حاشیه رودخانه ارس ادامه دارد و دارای شیب ملایمی است. خاک جلگه مغان بسیار حاصلخیز است و تمام این قسمت برای کشاورزی مناسب می باشد؛ به همین دلیل تراکم جمعیتی این قسمت از سایر قسمت ها بیشتر است.

دشت مغان دارای چندین تالاب می باشد که محیط مناسبی را برای زندگی پرندگانی فراهم آورده که غذای خود را از از موجودات آبزی تهیه می کنند. در دشت مغان می توانید پرندگانی همچون غاز خاکستری، بالکان کوچک، قوی کوچک، پلیکان خاکستری، اردک های تاجدار و چشم طلایی، مرکوس سفید، قوی فریادکش و قوی گنگ را مشاهده کرد.

همچنین این منطقه دارای آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی بسیاری است که از بین آنها می توان به تپه نادری، قلعه اولتان، قیز قلعه سی، قبرستان کرار کورعباسلو، چشمه طبیعی مازافا، برج قارلوجا، تپه خرمن، پل خمارلو، زیستگاه های آقابابا و خروسلوی و حسن دره سی اشاره کرد.

قلعه اولتان در نیم کیلومتری شمال روستای اولتان و در کنار رودخانه ارس قرار دارد. زمین قلعه هموار و ابعاد آن 400 در 800 متر است.  قلعه از سه جهت توسط خندق محافظت می شده و هنوز آثاری از آن دیده می شود. دیوار اطراف قلعه طولی نزدیک به 6 متر دارد. این قلعه در دوران اشکانیان بنا شده و به خاطر موقعیت مناسب و استراتژیکش تا اواخر قرن دوازدهم مورد استفاده می گرفته است. درون قلعه تپه های کوچکی را مشاهده می کنید که در واقع باقی مانده ساختمان های داخل قلعه هستند. با تغییر مسیر رودخانه ارس بخشی از این قسمت از بین رفته است اما قسمت اعظم آن هنوز هم پابرجاست.

در قسمت جنوب غربی شهر اصلاندوز و در تلاقی رودخانه های قره سو و ارس تپه بزرگی دیده می شود که به تپه نادری معروف است. ارتفاع این تپه صد متر است و طبق شواهد تپه نادری از هزاره اول پیش از میلاد تا اواخر سده یازدهم هجری محل سکونت بوده است. در تپه نادری آثار تاریخی زیادی کشف شده است که در این بین می توان به سنگ های انسبیدین به حالت تیغه اشاره کرد که احتمالا برای شکار یا جنگ استفاده می شده است. همچنین در این تپه سفال خشت پخته مربوط به دوران پارت ها و سفال هایی با نقش و نگارهای مربوط به دوره ورود اسلام به ایران اشاره کرد. اما نامگذاری این تپه به این خاطر است که نادرشاه روی این تپه انجمن بزرگی از سران و بزرگان کشور تشکیل داد و به کمک آنها شاه طهماسب دوم صفوی را از سلطنت خلع کرد و خود به پادشاهی رسید.

قیز قلعه سی متعلق به دوران اشکانیان و ساسانیان است. این قلعه در 17 کیلومتری شمال شهرستان گرمی قرار دارد و یکی از چندین قلعه ای است که با نام قلعه دختر شناخته می شوند. مصالح به کار رفته در این قلعه اغلب ملات ساروج و قلوه سنگ است که امروزه چیزی جز دو برج و دیواری مخروبه از آن باقی نمانده است.

در این منطقه گورستان های بسیاری موسوم به قبرستان اصلاندوز وجود دارند که قدمت برخی از آنها مانند گورستان کرار کور عباسلو به هزاره قبل از میلاد می رسد. همچنین این منطقه محل دفن کشته شدگان جنگ های 10 ساله بین قشون قاجار و امپراطوری روسیه است. متاسفانه اکثر این قبرستان ها در دوره های مختلف مورد هجوم غارتگران آثار باستانی قرار گرفته است و بسیاری از اشیای با ارزش آن مفقود هستند.

قبرستان های باستانی این منطقه در دامنه کوه هایی ساخته شده اند که به سمت مشرق قرار دارند، چرا که در مذهب میترائیسم که در آن زمان رواج داشته است، نور آفتاب نشانه خلوص و پاک کننده همه بدی هاست. مطالعات انجام شده رو این قبور نشان داده است که جهت دفن از مشرق به مغرب است تا صورت به سمت نور آفتاب قرار بگیرد.

روستای مازافا در مسیر جاده مشگین شهر و در 20 کیلومتری روستای صلوات قرار دارد. در نزدیکی روستا یک کوهپایه سنگی وجود دارد که اهالی آن را چوپان سنگی یا چوبان داشی می نامند. بنا به گفته بومیان منطقه چوپانی که ناشکری فراوانی می کرده است به همراه گله خود در این کوهپایه تبدیل به سنگ شده است. از روستا که عبور کنید و مسیر جاده خاکی را در پیش بگیرید، پس از طی مسافتی نزدیک به دو کیلومتر به چشمه آب معدنی مازافا می رسید. آب این چشمه به گفته اهالی منطقه باعث درمان سنگ کلیه می شود و تا به حال افراد زیادی با نوشیدن آن شفا پیدا کرده اند.

دشت مغان که از جاذبه های گردشگری اردبیل می باشد، منطقه وسیعی است و مناظر طبیعی آن بکر و بسیار دیدنی اند. دشت های پوشیده شده با لاله و مراتع سرسبز آن نگاه شما را مجذوب خودش می کند. عشایر منطقه به خوبی از این طبیعت زیبا بهره می گیرند و از آن محافظت می کنند. گروه نشاط آوران به شما توصیه می کند به هیچ وجه دیدن این منطقه را از دست ندهید و در حفاظت از این موهبت الهی کوشا باشید. واقعا حیف است که  چهره طبیعتی به این زیبایی با زباله هایی که در آن می ریزیم مخدوش شود.

در ذیل دیگر تصاویر دشت مغان اردبیل را مشاهده می کنید: