خانه حاج رئیس بوشهر یکی از اماکن تاریخی مربوط به دوره قاجار است و در شهر بوشهر واقع شده است. این عمارت بزرگ به وسیله حاج عبدالرسول طالبی ملقب به رییس التجار و مشهور به حاج رییس احداث گردید. به بیان دیگر این بنای ارزشمند و مرتفع و عظیم، برفراز تپه ای کم ارتفاع در فاصله شش متری آب دریا و در محدوده اداره بندر و کشتیرانی قرار گرفته است.
خانه حاج رئیس از نه حیاط متصل به هم تشکیل یافته که به علت عدم رسیدگی، چهار حیاط آن به طور کامل تخریب شده است. اتاق های نه حیاط در یک، دو، سه طبقه و با کاربری های مشخص ساخته شده و از آن ها به عنوان حیاط اندرونی، حیاط آشپزخانه، حیاط مسکونی (خانه محمد حسین، فرزند حاج رییس)، حیاط مجلسی (بیرونی)، حیاط مخصوص وسایل و ابزار چهارپایان، حیاط اصطبل و سه حیاط برای سکونت خدمه استفاده می شده است.
ارتباط طبقات به یکدیگر در حیاط اندرونی به وسیله ی دو نوع راه پله ی خطی مستقیم و یکصد و هشتاد درجه انجام می شود. کف حیاط با سنگ های مربع شکل کوچک فرش بوده که امروز قسمتی از آن باقی مانده است. از ویژگی این مجموعه ی بزرگ ارتباط داشتن هر نه حیاط به یکدیگر است. حیاط اندرونی که محل زندگی حاج رییس بوده از هر جهت با دیگر حیاط ها ارتباط دارد. در مجموعه ی حاج رییس کف همه حیاط ها سنگ فرش و سقف اتاق ها و طارمه ها از تیرهای چندل است. از سقف کاذب در اکثر اتاق ها و طارمه ها به صورت تخته کوبی در زیر تیرهای چندل استفاده شده است.
در خانه حاج رییس از ارسی ها، درهای دولنگه، سه لنگه، چهارلنگه، پنج لنگه، پنجره ها، سقف کاذب، کرکره های چوبی و بسیار گرانبها و ارزشمند استفاده شده که از نظر تنوع رنگ ها و تعداد آن ها (درها و پنجره ها)، در هیچ یک از بناهای بوشهر نظیر آن را نمی توان دید. متأسفانه در سال های اخیر بسیاری از این درها و پنجره ها که هویت تاریخی و هنری منطقه را مشخص می سازد، به سرقت رفته اند.
در ظهر عاشورای هر سال حاج رییس در منزل خود قیمه و شکر پلو می پخت و به مردم می داد. هم چنین از طرف حاج رییس در ماه رمضان هر سال چند بل خرما به طور مساوی در ظروف مسی به همراه مقداری پول در پاکت به افراد نیازمند داده می شد. موارد ذکر شده بعد از مرگ و بنا به وصیت وی چندین سال ادامه داشت.
مجموعه عمارت حاج رئیس بوشهر به علت وسعت و بزرگی، پیچیدگی و ارتباط تمام حیاط ها به یکدیگر، از جمله بناهای منحصر به فردی است که مدتی توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (کارفرما) مهندسان و مشاور ارگ بم کرمان (مشاور طرح) و شرکت استوار سازه (پیمانکار طرح) مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و در اخبار آمده است هم اکنون اجرای طرح مرمت واحیای مجموعه حاج رئیس واقع در بوشهر درحال انجام است.
این اثر در تاریخ ۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
