قدمت دژ قلعه آبدانان ایلام به دوران ساسانیان برمی گردد و در اسفند سال 1381 به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است.
دژ پشت قلعه آبدانان (در زبان کردی به آن پشت قلا می گویند) در 5 کیلومتری جنوب شهرستان آبدانان و در نزدیکی روستای پشت قلعه قرار دارد. در نزدیکی روستای پشت قلا تپه ای بزرگ را می بینید که رودخانه دویرج در پای آن جاری است و آثار دژی جنگی بر روی آن مشاهده می شود. مصالحی که برای ساخت برج استفاده شده اغلب سنگ و گچ می باشند. اطراف تپه توسط آثار به جا مانده از برج و باروهای دژ محصور شده است.
آنچه که از قلعه پشت قلا آبدانان باقی مانده، نشان می دهد که پشت قلعه شامل قسمت های شاه نشین، اتاق های مسکونی، بارو و برج های نگهبانی بوده است. ارتفاع باروی آن به 3 متر نیز می رسد. دیوارهای اصلی و اطراف قلعه تقریبا آسیبی ندیده اند.
قلعه تاریخی پشت قلعه آبدانان به سه قسمت اصلی تقسیم می شود. در قسمت جنوبی قلعه، اتاق های مسکونی به همراه شاهین قلعه وجود دارد که 25 درصد مساحت دژ را تشکیل می دهند. قطر دیوارهای این قسمت حدود یک متر است و اتاق های آن دارای طاق نماها و تاقچه هایی زیبا هستند. این اتاق ها توسط سنگ های ناهمگونی ساخته و به وسیله ملات گچ بر روی هم محکم شده اند.
در قسمت غربی برجی قرار دارد که برای دیده بانی از آن استفاده می شده است. بر روی دیوارهای دژ، برج های نگهبانی به صورت کنگره دار ساخته شده که فاصله آنها از یکدیگر برابر می باشد. در ادامه نیز محوطه قلعه قرار دارد. طبق مطالعاتی که انجام شده، از برج بیشتر برای مقاصد نظامی استفاده می کردند.
اطراف دژ کانال هایی وجود دارد که نقش خندق را بازی می کرده و دژ را در موقعیت استراتژیکی خوبی قرار می دادند. همچنین در قسمت شمالی برج پرتگاه مرگباری وجود دارد که به استحکام آن می افزاید. این دژ کاملا به زمین و روستای اطراف آن اشراف دارد.
همچنین از دژ پشت قلعه آبدانان برای ارتباط بین قلعه های هزاردر و هزارانی استفاده می شده است. به گفته اهالی منطقه در گذشته بر اثر خاکبرداری یک تونل مخفی که این دژ را به قلعه های هزارانی و هزاردر مرتبط می کرده است، کشف شده است. ظاهراً این تونل برای مواقعی که هرکدام از این قلعه ها تحت محاصره قرار می گرفته اند استفاده می شده است. در حال حاضر به دلیل خطراتی که این تونل برای اهالی این منطقه داشته آن را پوشانده اند.
این دژ که از جاذبه های گردشگری ایلام می باشد، یکی از آثار برجسته تاریخی به جا مانده از دورن ساسانیان است و با توجه به اینکه قسمت های از آن تخریب شده اند، ضرورت مرمت و بازسازی آن به شدت احساس می شود.
نشاط آوران به شما پیشنهاد می کند که حتماً از این قلعه دیدن کنید از زیبایی منطقه نیز لذت ببرید.
