گنبد جبلیه کرمان

گنبد جبلیه کجاست؟

یکی از نقاط دیدنی شهر کرمان و هم چنین یکی از زیباترین آثار هنر معماری ایران، گنبد جبلیه یا گنبد گبری است که در نزدیکی دو قبرستان صاحب الزمان و سید حسین کرمان و در منتهی الیه شرقی کرمان قرار گرفته است.

بنا بر شواهد و با توجه به پلان گنبد جبلیه کرمان، احتمال دارد که این بنا در دوره های قبل از اسلام و یا در اواخر دوره ساسانیان ساخته شده و در دوره سلجوقیان تکمیل شده باشد. نما این گنبد به خاطر هشت ضلعی بودنش به گنبد گبری شهرت دارد و به طور کامل پوشیده از سنگ است. عرض پایه گنبد جبلیه تقریبا به سه متر می رسد. در هشت طرف گنبد جبلیه کرمان هشت در به عرض 3 متر قرار دارد که اخیرا برای استحکام بنا و جلوگیری از خرابی آن درگاه ها را با سنگ بسته اند و تنها یک در را باز گذاشته اند.

معماری گنبد جبلیه کرمان

قسمت بالای گنبد جبلیه کرمان از آجر ساخته شده و تزئینات داخلی آن که از گچ بوده تخریب شده است. مورخان دلیل محکم بودن این بنا را استفاده از شیر شتر به جای آب در ساخت این گنبد می دانند. در اطراف این گنبد، جنگل کاری شده با درختان سرو و کاج که به نام جنگل قائم مشهور است و یکی از تفریحگاه های کرمان است.

گنبد جبلیه کرمان در سال 1383 هجری شمسی مورد مرمت قرار گرفت و به گنجینه جبلیه یا  کتیبه های تاریخی تبدیل شد.

در گنجینه جبلیه کتیبه های مختلفی قرار داده شده که از جمله آن ها می توان به کتیبه مسجد آبدر اشکان را در بافت اشاره نمود. کتیبه مذکور یکی از قدیمی ترین کتیبه های موجود در این گنجینه می باشد که متعلق به بنای یاد بود مسجد اشکون در شهرستان بافت است و نگارش آن به خط کوفی و بر روی قطعه سنگی طبیعی صورت گرفته است.

هم چنین در گنجینه جبلیه کوچکترین سنگ قبر کشف شده در استان کرمان نیز نگهداری می شود.

ارتفاع گنبد جبلیه شهر کرمان هجده متر است و نمای بیرونی بنا در 3 قسمت ساخته شده است:

قسمت پایینی هشت ضلعی با دیوارهای با ضخامت که در هر ضلع آن یک طاقنمای بزرگ قوس‌ دار دیده می شود. در داخل قوس‌ ها، نُغُول یا لوحی تزئینی برای کاستن بار، در نمای گنبد به صورت سطوح مجرد مربع و مستطیل شکل ساخته شده است. در داخل نغول‌ ها نورگیرهای بزرگی دیده می شود. در طرفین طاقنماهای بزرگ هر ضلع نیز دو نغول، بالای هم، قرار گرفته اند که نغول پایینی قوس جناغی داشته و نغول بالایی، مستطیل شکل. در هشت طرف داخل طاقنماها، هشت در به عرض دو متر قرار دارد که در سال‌ های اخیر برای استحکام بنا و جلوگیری از ویرانی آن، جز یکی، همه با سنگ بسته شده و بر درگاه باقیمانده، دری چوبی قرار داده‌ اند.

قسمت میانی در بالای قسمت اول پس از یک پاگرد (حلقه) به عرض یک و نیم متر بر یک قاعده 16 ضلعی بنا شده و قطر آن از قطر اصلی بنا کوچک‌ تر می باشد. در این قسمت طاقنماهایی با قوس تیزدار، نماسازی شده است که درست در بالای نورگیرهای مستطیل شکل گنبد قسمت اول قرار دارد. اضافه بر این، در وسط اضلاع نیز، یک در میان، 8 نورگیر قرار گرفته است. در سال‌ های اخیر برای نورگیرهای هر دو قسمت، شیشه نصب شده است.

قسمت فوقانی نمای بنا نیز به عرض 1 متر از قسمت دوم عقبتر می باشد و پاگردی را به وجود آورده است. این پاگرد، چون حلقه‌ ای، بنا را با ۳۲ ضلع و ۲۴ نغول مستطیل شکل عمودی و افقی در بر قرار داده است و مصالح آن آجر و سنگ می باشد. طاقنماها و نغول‌ ها در قسمت‌ های سه‌ گانه نما موجب کاهش ضخامت جرزها شده است.

گنبد جبلیه کرمان یکی از جاذبه های تاریخی استان کرمان می باشد که در تاریخ 29 آذرماه 1316 و با شماره 296 به فهرست آثار کشور اضافه شده و شما می توانید در تور کرمان گردی از این مکان بازدید کنید.

آدرس گنبد جبلیه کرمان : کرمان، شهر کرمان، خیابان شهدا

عکسهای گنبد جبلیه کرمان