بنای هارونیه مشهد

بنای تاریخی هارونیه مشهد قدیمی‌ ترین اثری است که از توس به جای مانده است و همانطور که گفته شده تنها بنای بازمانده از جاذبه های تاریخی شهر کهن توس است. تمام بناى هارونیه آجرى با ملات ساروج است و هیچ‌ گونه تزئین کاشى در آن به کار نرفته است، بنای هارونیه در مشهد چهار ضلعی و ابعاد آن در اضلاع مختلف نابرابر است. این بنا شامل یک فضای وسیع زیر گنبد به شکل مربع و با ارتفاع حدود 25 متر و وسعت 12 در 12 متر است و در انتهای بنا سه حجره و اتاقک با تزئیناتی شامل گچبری قرار دارند، تزئینات بیرونی این بنا منحصر به قاب های عمودی و ستون نماهای طرفین ورودی می‌باشد. ابعاد بنای هارونیه مشهد به ترتیب ضلع شمالى 19/5 متر، ضلع جنوبى 20 متر، ضلع شرقى 28 متر و ضلع غربى‏ 29 متر می باشد و این بنا در 25 کیلومترى شمال غرب مشهد در حاشیه غربى جاده مشهد و در قلب دشت توس واقع گردیده است.

بنای هارونیه توس ساختمان بزرگی در مدخل شهر است که به “بقعه هارونی” یا “هارونیه” شهرت یافته است. این بنای تاریخی با فاصله 600 متری از آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی قرار گرفته و در کنار آن سنگ سیاهی به عنوان یاد بود امام محمد غزالی از عرفای سده پنجم و ششم هجری دیده می شود و در شمال‌ غربی این بنا مقبره زنده یاد حسین خدیو جم از غزالی شناسان معاصر قرار دارد.

بنای هارونیه در مشهد رای یک مدخل اصلی، دو مدخل در شرق و غرب ساختمان و بقایای یک محراب در قسمت بیرونی و شمال ساختمان می باشد. خطوط عمودی و موازی سطح نما، طاق نماها و نورگیرها و نوع فضاهای این بنا، عمر آن را به قرن هفتم و هشتم می رساند. برخی از اهالی توس، گور ویران شده غزالی را در نقطه ای واقع در چند صد قدمی غرب باره شهر نشان می دهند و گویا سنگ گور او هم در آن حوالی دیده اند. این محل در سال 1374 هجری شمسی حفاری شد و تقریباً گور غزالی به دست آمد. این بنا دارای ویژگی های معماری قرن هشتم هجری است.

به روایتی، عده ای بنای هارونیه مشهد را زندان هارون الرشید می دانند همان زندانی که در آن امام هفتم شیعیان (امام موسی کاظم ع) و جمعی از طرفداران ایشان به بند و شکنجه کشیده شده اند. امام موسی کاظم (ع) در دو مرحله مجزا توسط هارون الرشید زندانی شدند که در مرحله اول در زندان هارون و در مرحله دوم که به مدت 4 سال به طول انجامید در چند زندان بسر بردند.

بنای هارونیه در توس شامل ایوانی رفیع و دو لچکی، چهار ایوان صلیبی شکل با پنجره های مشبک شده و هشت طاق نما با قوس جناغی و گنبد دو پوسته است. این محل به مسجد جامع شهر توس نیز شهرت دارد و ساختمان آن را به سربداران نسبت می دهند و با توجه به معماری جذابی که دارد از مکان های بسیار دیدنی شهر توس می باشد.

سنگ مقبره امام محمد غزالی در روبروی بقعه نصب شده است و سبک معماری آن معماری آذری می باشد. هارونیه نام جدیدی است که به این مکان داده شده و شاید سابقه‌ ی مکتوب آن حتی به یکصد سال پیش هم نرسد، هیچ ارتباطی به هارون‌ الرشید عباسی ۱۷۰ تا ۱۹۳ ق ندارد.

بنای هارونیه مشهد در 15 دی سال 1310 با شماره ثبت 173 به فهرست آثار ملی کشور اضافه شد.

عکس بنای هارونیه در توس