کاروانسرای دیر گچین یکی از کاروانسراهای استان قم می باشد که بر سر راه جاده شهرستان های قم به گرمسار قرار دارد. کاروانسرای دیر گچین، با توجه به اهمیت، قدمت و وسعتش در اکثر منابع و متون به عنوان مادر کاروانسراهای ایران در نظر گرفته شده است.
نام دیگر این کاروانسرا عبارتند از: دژ کردشیر، دیرالجص، قصرالجص، قصر گچ، قلعه دیر و قلعه دیر کاج می باشد.
وسعت محوطه کاروانسرای دیر گچین، در حدود دوازده هزار متر مربع می باشد که ساختمان کاروانسرا با زیربنایی تقریب بر 8 هزار متر مربع در میان آن ساخته شده است. کاروانسرا دارای ایوان شاه نشین، 43 حجره، 8 شترخانه، حیاط خلوت، منظر شاهی، دو مغازه برای نگهداری کالا، مسجد و حمام می باشد. یکی از دلایل نام نهادن کاروانسرا به عنوان کاروانسرای ایرانیان، همین وجود نیازهای اولیه مسافران در داخلش است.
پلان بنای کاروانسرای دیر گچین مربعی شکل بوده که در چهار گوشه آن، چهار طاق نما قرار گرفته است. ورودی بنا مستطیل شکل و بر بالای آن گنبدی قرار دارد. این بنا در دوره ساسانی پی ریزی شد اما ساختمانش در عصر صفوی کامل گشته است. در رئوس ساختمان، چهار برج قرار گرفته و در ورودی بخش جنوبی دو نیم برج مشاهده می شود.
در حال حاضر کاروانسرای دیر گچین، به محلی برای نگهداری احشام روستاییان تبدیل شده و مالکیت آن مشخص نیست. کاروانسرای دیر گچین در مهر ماه سال هزار و سیصد و هشتاد و دو به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
