ارگ نوشیجان همدان

ارگ باستانی نوشینجان کجاست؟

ارگ باستانی نوشین جان که به معبد دژ هم معروف است یکی از آثار تاریخی شهر ملایر واقع دراستان همدان است. متاسفانه این بنا جز یکی از ناشناخته ترین بناهای ایران به شمار می رود که یکی از قدیمی ترین نیایش گاه های خشتی در جهان است و بر روی تپه نوشیجان استان همدان قرار گرفته است. نوشینجان قدمتی چند هزار ساله داشته و مربوط به هزاره اول میلادی است و طبق اولین آثار کشف شده در این بنا مشخص شد که اکثر آنها مربوط به دوره مادها است. ارگ نوشینجان بر بلندای تپه ای در 16 کیلومتری شهر ملایر قرار دارد که توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. سالها پیش سازمان میراث فرهنگی این منطقه را مجهز به کمپینگ و تجهیزات گردشگری کرد و این یک ویژگی یک موقعیت منحصر به فرد برای گردشگران محسوب می شد. این ارگ حتی یکبار هم مرمت و بازسازی نشده و تمامی آثار از هزاران سال پیش تا به حال همچنان دست نخورده باقی مانده است.

تاریخچه ارگ نوشینجان

شاید برای تان سوال پیش بیاید که نوشینجان به چه معنی است؟ نوشینجان در لغت به معنای جایگاه شخصی به نام انوش یا نوش است و در میان نام های فارسی، به احتمال زیاد انوش نام خانمی بوده که حکومت این منطقه را بر دست داشته است. تپه نوشینجان در سال 1342 خورشیدی توسط باستان شناسان مورد بررسی قرار گرفت و در سال های 1346 تا 1356 در شش فصل متوالی توسط موسسه ای به نام ایران شناسی وتیم تحقیقاتی بریتانیا و به سرپرستی دیوید استروناخ مورد عملیات کاووش قرار گرفت. پس از مدتی این گروه توانستند به قدمتی طولانی در سه دوره مادها، هخامنشیان و اشکانیان پی ببرد.همچنین بخشی از این اطلاعات را در طیف وسیع تری بررسی کردند و پس از مدتی مشخص شد که مجموعه ای از این بنا مربوط به مادها بوده که شامل: اتاق‌ها، انبارها، آتشکده غربی، آتشکده مرکزی، تالار ستون‌دار، حصار دژ و تونل می‌شود. مصالحی که در آن دوره برای ساخت این بنا استفاده شده است، خشت خام بوده که در ابعاد 22 در 40 سانتی متر و با ضخامت 12 سانتی متر مورد استفاده قرار گرفته است.

معماری ارگ نوشینجان

این بنا از لحاظ معماری به چندین بخش مختلف تقسیم بندی شده است که مهم ترین آنها شامل تالارهای ستون دارو پنجره های کور در معبد مرکزی است. معماری این بنا الهام گرفته شده از تالار آپادانا در دوره هخامنشیان است. در این معبد دو تالار ستون دار و دو معبد وجود دارد که نشانگر فعالیت های این مکان در زمینه سیاسی، نظامی و مذهبی بوده است. اهمیت این بنا در زمان مادها آنقدر زیاد بوده که در هنگام ترک این ارگ تمامی قسمت های خالی اش را برای استحکام بیشتر پر کرده اند. مادها این بنا را بر روی بازمانده های بناهایی که از دوره هخامنشیان به جای مانده بود ساخته اند. آتشدان های بسیاری در این بنا ساخته شده که نشانگر مراسم نیایش آتش است. اتاق های معبد به گونه ای ساخته شده اند که هم از شمال و هم از جنوب برای ورود به آن راه دارد و بدنه ای مخروطی شکل در آن قرار گرفته که سه طاقچه در آن ساخته شده است. در ضلع جنوبی ارگ یک سکوی نیمه تخریب شده به جا مانده است که به احتمال زیاد یکی از پایه های ستون معبد بوده است. در کنار یکی از آتشکده ها یک درب کوچک وجود دارد که به یک اتاق منتهی می شود. در قسمتی دیگر از آتشدان پلکانی قرار گرفته که به طبقه دوم راه دارد. این ارگ دارای چار اتاق است و سقف شان خراب شده و سوراخ هایی تخم مرغی شکل به مظور تهویه هوا در آن وجود دارد که مشخص می کند از این اتاق ها برای تگهداری مواد غذایی در طولانی مدت استفاده کرده اند.

مهم ترین بخش های ارگ نوشینجان

تالار ستون دار آپادانا: تالار آپادانا بر روی یک سکویی که از خشت ساخته شده، قرار دارد. به گفته کارشناسان ساخت این تالار الهام گرفته از تالارهای اورارتویی که در تپه آسیایی ضغیر قرار دارد ساخته شده است.

معبد اصلی: آتش دان هایی در ضلع شمالی معبد قرار گرفته است که در سه بخش کاملا مجزا در سه دوره مختلف ساخته شده و بر اساس بررسی های معماری یکی از آتشدان های در دوره ساسانیان ساخته شده است.

اتاق و انبار ها: اتاق ها و انبار ها مهم ترین قسمت بنای نوشینجان هستند که در ضلع شرقی تپه قرار دارند و شامل حصار، بارو، اتاق های مسکونی و انبار ها می شوند.

تونل: در ضلع شمالی ارگ باستانی نوشیجان ملایر تالار هایی ستون دار و در انتهای آن حفره ای سردابی شکل وجود دارد که عمق آن 3 متر است و به یک صخره منتهی می شود و به همین دلیل می توان تشخیص داد که کار ساخت این بنا نصفه و نیمه رها شده و ساخت آن در آخرین دوره سکونت مادها در این تپه بوده است. از طرفی دیگر ممکن است ایجاد تپه برای امنیت بیشتر شکل گرفته باشد و یا محلی برای پرستش خورشید بوده است.

ارگ باستانی نوشیجان ملایر به دلیل قرار گرفتنش در مسیر مهاباد و به سبب رفت و آمد مردم در این منطقه بسیار پر بازدید است. اما متاسفانه در بیرون از شهر همدان کمتر کسی این بنا را می شناسد. در چند سال گذشته سازمان محیط زیست و شهرداری منطقه عملیات زیبا سازی و پاکسازی این منطقه را شروع کردند و در اطرافش کمپینگ هایی اختصاصی برای گردشگران احداث نمودند. این بنا در روزهای تعطیل از ساعت 8 صبح تا 8 شب آماده بازدید است. ارگ نوشینجان در تاریخ سوم بهمن ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۷۶۳ به‌ عنوان یکی از آثار تاریخی ایران ثبت ملی شد و شما در تور همدان گردی می توانید از این مکان بازدید کنید.

آدرس ارگ نوشیجان همدان: 60 کیلومتری جنوب همدان، 20 کیاومتری شمال غرب ملایر، تپه نوشیجان همدان

عکس های ارگ نوشینجان