مامون پس از شهادت رساندن امام رضا (ع)، دستور داد تا ایشان را بالای سر برادرش هارون دفن کنند. از آن پس، مردم برای زیارت به این بقعه مراجعه می کردند و نام مشهدالرضا را بر آن گذاشتند. قسمت های مختلف حرم مطهر به تدریج و در دوران مختلف از جمله سامانیان، غزنویان، خوارزمشاهیان و ... به آن اضافه شد تا اینکه به شکل امروزی در آمد.
وقتی نام مشهد را بر زبان می آوریم اولین چیزی که به ذهن هر کس خطو می کند، بارگاه مطهر امام رضا (ع) است. بقعه مبارک امام هشتم شیعیان که مظلومانه و به دست مأمون به شهادت رسیدند، امروزه میعادگاه تمام کسانی است که دل در گرو معرفت و عطوفت این امام رئوف دارند. هر روزه خیل عظیمی از مردم با سلیقه ها و شکل های مختلف به این حرم مطهر می آیند تا از دریای محبت امام رضا (ع) سهمی داشته باشند و حضرت، ضامن آنها هم بشود. طبیعی است که اولین و مهم ترین برنامه هر تور مشهد این باشد که مسافرینش را به زیارت حرم مطهر رضوی ببرد.
حرم مطهر امام رضا (ع) در مرکز شهر واقع است و از تمام نقاط مشهد به آسانی قابل دسترس می باشد. اگر با اتوبوس یا هواپیما به مشهد بروید، به راحتی از طریق خیابان امام رضا می توانید به حرم برسید و اگر با قطار مسافرت کرده اید خیابان طبرسی بهترین گزینه است.
مشهد هر ساله و به خصوص در ایام تعطیلات پذیرای میلیون ها زائر است و به همین سبب دارای هتل ها و مسافرخانه های زیادی با طیف وسیعی از قیمت ها می باشد که دست شما را برای انتخاب کاملا باز می گذارد. البته در ایام شلوغ سال مثل ایام شهادت یا تولد امام رضا (ع) ظرفیت تمام مسافرخانه ها و هتل هایی با قیمت های پایین تر هم تکمیل شده است. بنابراین اگر قصد دارید در این ایام به مشهد سفر کنید و دوست دارید هزینه های کمتری بپردازید، بهتر است یا از قبل رزرو داشته باشد و یا کمی زودتر مسافرت خود را آغاز کنید. در تفرجگاه هایی مانند کمپ باباقدرت و برخی مناطق دیگر نیز به شما اجازه چادر زدن هم می دهند.
البته همیشه افرادی اطراف حرم وجود دارند که سوییت یا اتاق هایی را به صورت غیر رسمی اجاره می دهند که ما به شما پیشنهاد می کنیم فقط در صورتی از آنها استفاده کنید که به آن ها اطمینان دارید.
ورودی های اصلی حرم امام رضا در جهت های فرعی ساخته شده اند. از سمت میدان شهدا و خیابان شیرازی که به سمت حرم بروید از ورودی شمال غربی داخل می شوید. بست شیخ طوسی و رواق زیرسطحی دارالحجه، رو به روی ورودی هستند. بعد از بست شیخ طوسی صحن انقلاب وجود دارد که سقاخانه و پنجره فولاد هم در آن قرار گرفته است و اکثر زائران برای سلام دادن به بقعه امام رضا (ع) به این صحن می روند.
در ایوان یکی از حجره های این صحن هم آرامگاه شیخ حر عاملی، از بزرگان و علمای شیعه به خاک سپرده شده است. همچنین اگر به سمت ایوان شاه عباس بروید می توانید آرامگاه آیت الله اصفهانی نخودکی را نیز ببینید. البته تمام ورودی های این صحن به سمت ضریح امام رضا (ع) مخصوص بانوان است، پس اگر به همراه خانواده قصد تشرف دارید بهتر است از صحن جمهوری اسلامی در سمت راست بست شیخ طوسی استفاده کنید. همچنین اگر قبل از رسیدن به بست، سمت راست بروید به صحن غدیر و بازار غدیر می رسید که دیدنشان خالی از لطف نیست.
اگر از خیابان نواب صفوی (پنجراه) به سمت حرم بروید در ابتدای خیابان آرامگاه شیخ محمد عارف عباسی معروف به پیر پالان دوز، از عرفای بزرگ و از پیشتازان عرصه کیمیاگری و خطاطی را می بینید. وارد حرم که بشوید در سمت راست، صحن هدایت وجود دارد که در ماه مبارک رمضان پذیرای مهمانان امام رضا (ع) برای مراسم افطاری است. هر ساله در ماه مبارک رمضان کارت های دعوتی توسط خدام حرم در سطح و ورودی های شهر توزیع می شود و دارندگان این کارت ها می توانند برای شرکت در مراسم افطاری که هر شب برگزار می شود به این صحن مراجعه کنند. در سمت راست هم صحن کوثر و بازار کوثر وجود دارد که معماری آن مانند صحن غدیر است و رو به روی آن موزه آستان قدس رضوی قرار گرفته است. در مقابل آن بست شیخ حر عاملی و ورودی دیگر رواق دارالحجه است. در سمت راست بست مهمانسرای حضرت است که بوی غذای آن در تمام بست به مشام می رسد. در سمت راست هم صحن آزادی است که دارای ورودی برای آقایان و بانوان می باشد.
ورودی شمال شرقی از سمت خیابان طبرسی است که به بست شیخ طبرسی منتهی می شود. در سمت راست بست کتابخانه مرکزی آستان قدس را می بینید که یکی از بزرگترین و جامع ترین کتابخانه های خاورمیانه می باشد که طبق آخرین گزارش بیش از 3 میلیون و 600 هزار جلد کتاب را در خود جای داده است. سمت چپ هم دانشگاه علوم اسلامی رضوی است که محل تحصیل طلاب و دانشجویان علوم حوزوی می باشد. اگر قبل از رسیدن به بست شیخ طبرسی به سمت ورودی بست شیخ طوسی بروید باغ رضوان را می بینید که محل خوبی برای استراحت کردن و گفت و گو است.
اما اگر بخواهید از سمت خیابان امام رضا (ع) به حرم مشرف شوید می توانید از ورودی باب الرضا در انتهای فلکه آب و یا ورودی باب الجواد واقع در خیابان خسروی نو استفاده کنید تا به صحن جامع رضوی برسید که محل برگزاری نماز جمعه و مناسبت های بزرگ دیگر مثل نماز عید سعید فطر است. همچنین در دو سمت این صحن ورودی های پارکینگ حرم را می توان دید که در زیر سطح حرم واقع شده اند و از طریق زیرگذر قابل دسترس اند. اگر به سمت بست غربی صحن جامع رضوی بروید می توانید موزه مردم شناسی را ببینید که بازدید از آن را برای علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ توصیه می شود.
رو به روی صحن جامع رضوی صحن قدس وجود دارد که از آن جا می توان گنبد فیروزه ای مسجد گوهرشاد را دید که زیبایی و جلوه خاصی دارد. در کنار این صحن رواق امام خمینی است که اگر از آن بگذرید سنگی پوشیده در شیشه را می بینید که آرامگاه مجمد بهاء الدین عاملی معروف به شیخ بهایی است. اما قسمت اصلی حرم مطهر، روضه منوره می باشد که محل دفن امام رضا (ع) و ضریح آن حضرت است. هر موقع از شبانه روز و در هر روز سال این قسمت را ببینید محال است از جمعیت خالی باشد. مسجدها و فضاهای اطراف برای کسانی است که می خواهند اعمال مخصوص زیارت را به جای بیاورند. درب های ورودی ها که به سمت ضریح می روند با آب طلا تزیین شده اند و جلوه و جلای خاصی دارند. گنبد طلای حرم بالای ضریح قرار دارد و کافی است گوشه ای بایستید و کمی به ظرافت های به کار رفته در این مکان دقت کنید تا معماران و سازندگان آن را تحسین کنید.
همچنین شخصیت های برجسته دیگری مانند آیت الله العظمی حاج میرزا علی آقا فلسفی، استاد سید جلال الدین موسوی آشتیانی، آیت الله سید ابراهیم علم الهدی سبزواری، آیت ا لله سیدجواد خامنه ای، پیر پارسای کوهستان، شیخ هاشم مدرس قزوینی، آیت الله حسنعلی مروارید، آیت الله شیخ محمد تقی آملی، علاّمه امین الاسلام طبرسی، آیت الله حاج شیخ ذبیح الله ذبیحی قوچانی، آیت الله شیخ حبیب الله گلپایگانی، آیت الله حاج شیخ مرتضی آشتیانی، علامه محمد صالح مازندرانی (سمنانی)، علامه محمدتقی جعفری، آیت الله حاج میرزا حسین سبزواری، میرزا مهدی آیت الله زاده خراسانی، حاج شیخ محمدرضا کلباسی، شاعری عارف و میرزا حبیب الله مجتهد خراسانی در حرم مطهر امام رضا (ع) آرام گرفته اند که اگر از کیوسک های راهنمای داخلی حرم بپرسید با صبر و حوصله محل دفن هر کدام را برایتان می گویند.
حرم مطهر امام رضا (ع) که مهمترین مورد از جاذبه های مذهبی مشهد می باشد، از دیرباز پذیرای حضور زائران و مجاورینی بوده است که یا به سبب ارادات و یا به خاطر داشتن گرفتاری و طلب حاجت به آن مراجعه می کنند. برخورد بسیار خوب خادمین حرم شما را دلگرم می کند و البته حتما داستان های زیادی از روا شدن حاجت نیازمندان در حرم شنیده اید که باعث می شود دست به دامان این امام رئوف بشوید. حرم مطهر به صورت 24 ساعته در تمام ایام سال پذیرای مشتاقان زیارت آن حضرت است، بنابراین اگر قصد دارید کمی با خودتان خلوت کنید، نشاط آوران به شما پیشنهاد می کند، ساعات پایانی شب تا طلوع آفتاب روز بعد را انتخاب کنید زیرا زمانی ایده آل برای این کار است.
همچنین در اطراف حرم مجتمع های تفریحی و مراکز خرید بسیاری وجود دارد که می توانید از آنها بازدید کنید و عکس حرم امام رضا را برای عزیزان خود تهیه کنید. البته اگر قصد خرید دارید بهتر است مقدار زیادی چانه زنی را چاشنی کار خود قرار دهید.
در ذیل برخی دیگر از تصاویر حرم امام رضا (ع) را مشاهده می کنید: