آیینه خانه مفخم بجنورد

آینه خانه مفخم کجاست؟

شهر بجنورد در استان خراسان شمالی، آثار تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده که از مهمترین آن ها می توان به آیینه خانه مفخم بجنورد اشاره کرد. این بنا در شمال شهر بجنورد قرار دارد و در دوره قاجاریه بنا شده است. آیینه خانه و عمارت مفخم بجنورد یکی از دو بنایی است که برای سردار مفخم ساخته شده؛ نا گفته نماند سردار مفخم حاکم بجنورد، اسفراین، جاجرم، استرآباد بود. مجموعه مفخم شامل بنای کلاه فرنگی، حوضخانه و باغ فواره دارالحکومه بجنورد بوده است.

عمارت کلاه فرنگی متاسفانه بر اثر یک زلزله شدید در بجنورد تخریب شد و در حال حاضر فقط آیینه خانه و عمارت مفخم به جای مانده است. هم اکنون نیز آیینه خانه به موزه مردم شناسی استان خراسان شمالی مبدل شده و این بنا در شمال شهر بجنورد و در انتهای خیابان شریعتی شمالی قرار دارد. در تاریخچه آینه خانه مفخم بجنورد مشاهده می شود در سال ۱۳۷۶ توسط سازمان میراث فرهنگی از مالک شخصی آن خریداری شد و مرمت گشت.

یارمحمدخان سهام الدوله بجنوردی معروف به سردار مفخم و معمار آن ممتحن الملک شقاقی، افرادی هستند که این بنا را احداث کردند. ممتحن الملک به دستور ناصرالدین شاه در مدرسه دالفنون برای گذارندن تحصیلات در رشته معماری مشغول شد و بعد از آن به کشور فرانسه رفت و پس از اتمام تحصیلات به ایرن بازگشت و به احداث کاخ های دولتمردان قاجاریه پرداخت. از جمله کارهای او مدرسه شهید مطهری تهران، سپهسالار سابق است. آینه خانه مفخم بجنورد در سال ۱۲۵۰ خورشیدی همزمان با سلطنت ناصرالدین شاه بود و کاربرد آن دفتر اداری و تالاری برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با دولت مردان عهد قاجار بوده است. علاوه بر آن برای تشریفات نظامی و رایزنی های سیاسی و اجتماعی سران ایل های مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است.

نقشه آینه خانه مفخم بجنورد نشان می دهد که این بنا از دو طبقه به ابعاد ۱۱ در ۱۸ متر و ارتفاع آن به 10 متر احداث گشته است. در مجموع این بنا دارای 9 اتاق می باشد و یکی از اتاق های طبقه بالای آن تالاری به ابعاد ۳ در ۸ متر می باشد که تماماً با آیینه کاری مزین می باشد. دلیل شهرت این بنا به نام آیینه خانه وجود تزئینات آیینه کاری در طبقه اول این بناست که به عنوان فضای اداری برای جلسات مهم سردار مفخم کاربرد داشته است.

یکی از ویژگی های آیینه خانه سردار مفخم بجنورد، تصاویر موجود از شخصیت های مهم عصر صفوی تا دوره قاجار و همچنین سران حکومتی کشورهای همجوار می باشد، در بین آن ها می توان به شاه طهماسب، شاه عباس، آقا محمدخان و فتحعلی شاده اشاره کرد. تصاویری که نام برده شد همگی در قسمت گلویی زیر سقف تالار نصب شده اند. 17 طرح مختلف در تزئین بنا استفاده شده که متشکل از نقش چلچراغ، نقوش اسلیمی هندسی، گیاهی و مقرنس نمای بیرونی عمارت می باشد.

پلان آینه خانه مفخم بجنورد تقریباً ۹۰/۱۰ × ۱۸ متر و با در نظر گرفتن مناره ها ۶۰٫۱۴ متر و وسعتی برابر با ۵٫۳۹۲ دارد. درب های ورودی بنا در اضلاع غربی و شرقی و درب اصلی بنا در ضلع شمالی قرار دارند که تمام درب ها به راهرویی در طبقه اول ختم می شود.

مصالحی که برای ساخت عمارت مفخم خراسان شمالی به کار برده شده، آجر، ماسه، آهک و گچ می باشد که برای رعایت اصول معماری در پی بنا از سنگ استفاده کرده اند. برای استحکام بیشتر بنا نیز از چوب روسی در جهت افقی و عمودی کمک گرفته اند.

عنصر جدا کننده آیینه خانه از کل مجموعه دارالحکومه فضای سبز، محدوده ای از گلکاری و احداث پرچین بوده است. و در پلان این بنا از تمرکز روی فضاهای خاص خودداری شده و نظام هندسی، وجود تقارن و الهام پذیری از معماری فرنگی، برای مثال استفاده از کاشی هفت رنگ در ساخت آن کمک گرفته شده است.

اما در ساخت نمای آیینه خانه مفخم در بجنورد از کاشی با سه تکنیک هفت رنگ، اسلیمی و معقلی به کار رفته است. به علت تزئینات بی نظیر این بنا و ارزش تاریخی آن از مهمترین جاذبه های گردشگری استان خراسان شمالی به شمار می رود.

آینه خانه مفخم خراسان شمالی در مورخه مهر ماه ۱۳۷۹ به بهره برداری رسید و در تاریخ 18 آذر 1354 با شماره ۱۱۶۷ به عنوان یکی از آثار ارزشمند تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

آدرس آینه خانه مفخم بجنورد : استان خراسان شمالی، مرکز شهرستان بجنورد

عکس های آیینه خانه بجنورد