کوه بیستون کرمانشاه

کوه بیستون کرمانشاه ، نمادی از عشق و امید، کوهی که در مقابل فرهاد زانو زد تا فرهاد تیشه بر سنگ‌های مستحکم این کوه خوش قد و قامت بزند و در آخر عشق نافرجام شیرین و فرهاد، خود را از کوه پایین بیاندازد تا افسانه را تکمیل کند. کوه بیستون کجاست؟ افسانه شیرین و فرهاد کجا به پایان رسید؟ خسرو پرویز چگونه توانست رقم زننده این افسانه شود؟ با نشاط آوران همراه باشید تا رازهایی را از دل کوه بیستون بیرون بکشیم. رازهایی به قدمت زندگی از زمان دیرینه سنگیان تا عشق‌هایی که امروزه بر بلندای بیستون می‌نگرند و خود را شیرین و فرهاد نوین می‌دانند.

افسانه شیرین و فرهاد، گره خورده بر سنگ‌های کوه بیستون کرمانشاه

خسرو پرویز مانند شاهان دیگر چندین همسر داشت که بیشتر از همه به دختری زیبا به نام شیرین علاقه مند بود اما خسرو تنها کسی نبود که عاشق شیرین بود و شخصی به نام فرهاد کوه کن نیز دلباخته شیرین بود. او از شاه نمی ترسید و برای شیرین نامه های عاشقانه و شعر می فرستاد.شیرین ابتدا می خواهد او را از خود براند ولی بالاخره او هم عاشق فرهاد می شود. خسرو که از داستان مطلع می شود فرهاد را تبعید می کند و به او می گوید اگر در کوه بیستون چاهی بکند و به آب برسد شیرین را به او می دهد.

فرهاد سال‌ها به کندن کوه مشغول می‌شود تا اینکه روزی ارتش ایران را می بیند که از پای کوه بیستون رد می شوند. او از ارتشیان در مورد شاه سئوال می کند و آنها می‌گویند که خسرو هنوز شاه است و شیرین همسر اوست. فرهاد از این شنیده خوشحال می شود زیرا او سالیان سال از شیرین خبری نداشت ولی او نیمی از کوه را کنده بود و هنوز به آب نرسیده بود. چند سال دیگر باید کوه را بکند؟ او برای بدست آوردن مهر شاه سنگ نگاره بزرگی در کوه می کند که خسرو را به شاهی و دشمنان او را در ذلت نشان می دهد. او همچنان به شیرین فکر می‌کند و چاه را به اتمام می‌رساند و به آب می‌رسد. تیشه خود را کنار می‌گذارد و برای شاه پیغام موفقیت خود را می‌فرستد.

مرگ فرهاد کوه کن

خسرو که پیر شده بود و دیگر جوانمردی گذشته خود را نداشت زنی سالخورده را پیش فرهاد می فرستد و می گوید شیرین همین چند روز پیش مرده است. فرهاد که پس از سال‌ها رنج کشیدن توقع این خبر را نداشت ناراحت می‌شود و خود را از بالای سنگ پرت می‌کند و می‌میرد. از طرفی شیرین هم که این خبر را می‌شنود خود را دار می‌زند و او هم می‌میرد و داستان این عشق پایان می‌یابد.

تاریخچه‌ای از بیستون بدانید

استان کرمانشاه با داشتن آثار تاریخی باارزش که برخی از آنها مربوط به دوران هخامنشیان است، یکی از جذاب ترین مقاصد برای گردشگران می باشد. کوه بیستون کرمانشاه که یکی از قله های کوهستان پرآو است، در نزدیکی شهر بیستون قرار گرفته. شهرت این کوه بیشتر به خاطر وجود کتیبه بیستون در آن می باشد. این کتیبه که با دستور داریوش اول و به سه خط عیلامی، پارسی باستان و اکدی نوشته شده، یکی از مهمترین آثار تاریخی ایران است. اظلاعات بیشتر در مورد این کتیبه را می توانید در مقاله کتیبه بیستون بخوانید.

پیشینه نامگذاری بیستون

بیستون در زبان فارسی، موضوعات مختلفی را در ذهن ما تداعی می‌کند. شاید در ابتدا به یاد داستان شیرین و فرهاد کوهکن بیافتیم. اما باید بدانید که این کوه از همان ابتدا بیستون نبوده و بارها و بارها در گذر زمان تغییر نام داده است. بد نیست بدانید که در ابتدا نام بیستون، بغستان بوده است. بغ در زبان محلی به معنای خدا و ستان به معنای جایگاه و محل زندگی است. این یعنی بغستان، به معنای جایگاه خدایان بود. بیستون کرمانشاه آنقدر معروف است که در کتاب دیودوروس سیکولوس نیز از آن صحبت کرده‌اند.

در این کتاب که به دست کتزیاس یونانی نوشته شده، اولین بار این کوه به نام بیستون یا همان Bagastanon معرفی می‌شود. او در کتاب خود چنین نوشته که کتیبه‌های به جای مانده روی کوه بیستون، حاصل دست سمیرامیس، ملکه اسطوره آشوری است. همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که کوه بیستون را به اهورا مزدا، پیشکش کرده‌اند. به همین خاطر، برای مدتی این کوه را بیستون خطاب می‌کردند. پس از آن در زمان پهلوی، آن را به بهیستان و سپس بهیستون تغییر نام دادند. اما امروزه باز هم آن را به نام بیستون کرمانشاه می‌شناسند که یکی از مهم‌ترین آثار باستانی ایران به شمار می‌آید.

سنگ نگاره‌هایی از زمان هخامنشیان بر روی کوه بیستون

کوه بیستون در کرمانشاه دستمایه تخیل شاعران نیز بوده است. در منظومه خسرو و شیرین، کوهی که فرهاد مشغول کندن آن می شود، کوه بیستون می باشد. طبق داستان، فرهاد پس از شنیدن خبر مرگ شیرین در همین کوه جان می سپارد. البته این داستان صورت واقعی ندارد و کنده کاری های موجود در کوه بیستون مربوط به دوران هخامنشی است. زمانی که داریوش می خواست تصویری از پیروزی خود بر گئومات و سکاها به یادگار بگذارد. نام این کوه در ابتدا بغستان یا بگستان بوده که در زبان پارسی باستان به معنای جایگاه خدایان می باشد و به مرور زمان به بیستون تغییر پیدا کرده است.

کوه بیستون کجاست

اما کوه بیستون کجاست؟ این کوه که امروزه در اطراف شهر بیستون و در فاصله 40 کیلومتری از شهر کرمانشاه قرار دارد، در نزدیکی یکی از پر رفت و آمدترین جاده های قدیمی قرار داشته است. این جاده در گذشته محل عبور کاروان های تجاری و نظامیان از بین النهرین به سمت همدان (که در گذشته به آن اکباتان می گفته اند) بوده؛ به همین دلیل به کوه بیستون از دیرباز توجه بسیاری می کردند. منطقه اطراف کوه بیستون، دارای 28 اثر تاریخی مربوط به دوره های متفاوت است که نشان دهنده اهمیت این کوه برای مردم در گذشته می باشد.

آثار تاریخی بیستون

آثار تاریخی موجود در کوه بیستون شامل: غار شکارچیان، غار مرخرل، غار مر تاریک، غار مر آفتاب، غار مر دو در، تپه نادری، سراب بیستون، جاده تاریخی حاشیه سراب، بقایای گورستان قدیمی، دژ تاریخی مدفون، نیایشگاه مادی، نقش برجسته و کتیبه داریوش بزرگ، مجسمه هرکول، نقش برجسته متریدات دوم، نقش برجسته گودرز، سنگ بلاش، پرستشگاه پارتی، بقایای شهر پارتی، بقایای بنای ساسانی، فرهاد تراش، بقایای پل ساسانی، بقایای سد ساسانی، سنگ های تراش خورده ساسانی، کاروانسرای ایلخانی، بقایای بنای ایلخانی، کاروانسرای صفوی، وقف نامه شیخ علی خان زنگنه و پل بیستون می باشد. قدیمی ترین اثر باستانی این منطقه مربوط به دوران پارینه سنگی است و جدیدترین آنها به دوران صفویه می باشد.

اما برخی از آثار تاریخی کوه بیستون کمتر شناخته شده است که در اینجا به معرفی برخی از آنها می پردازیم. کارونسرای بیستون که از جمله آثار به جا مانده از دروان صفوی می باشد، با کمک شیخ علی خان زنگنه در دوران شاه سلیمان ساخته شد. هدف از ساخت این کاروانسرا ایجاد محلی برای استراحت کاروان ها و مسافرانی بوده که از جاده بیستون به سمت بین النهرین می رفته اند. در سال های پیش از کاروانسرای بیستون به عنوان پاسگاه استفاده می شد که امروزه آن را تخیله و مرمت کرده اند.

سنگ نوشته داریوش اول ، تاریخ هخامنشی ثبت شده در بیستون

به بیستون کرمانشاه که برسیم، نقش‌ برجسته و سنگ نوشته داریوش ، پادشاه هخامنشی را در ارتفاع صد متری به روی صخره‌ی آهکی می‌توانیم به‌وضوح ببینیم. این اثر عظیم تاریخی در یونسکو به ثبت جهانی رسیده و یکی از افتخارات و ارزش‌های تاریخی ایران است که از داریوش بزرگ به یادگار مانده است.

در این اثر بزرگ کتیبه‌هایی به زبان‌های میخی، عیلامی، زبان فارسی باستان و اکدی نگاشته شده است. در کنار این سنگ نوشته‌ها، نقش برجسته‌ی داریوش با کمانی در دست در سمت چپ مجموعه، اهورا مزدا در بالا، کمان‌دار و نیزه‌دار در پشت سر داریوش و ۹ اسیر در مقابل داریوش و یک نفر در زیر پای آن حک شده‌اند. پیام این اثر در بیستون کرمانشاه پشتیبانی اهورامزدا از سلسه‌ی ایرانی، اقتدار پادشاهی داریوش و شکست دشمنان و پادشاهان دروغین در مقابل داریوش بزرگ است. داریوش از خود و سلسله‌ی حکومتش، از روش زمامداری و سایه‌ی امنیتی که در سرزمین پارس به‌وجود آورده می‌گوید و برای مردم دعای خیر دارد. وی در این کتیبه‌ها پشتیبان صداقت و دشمن دروغگویی است.

کاروانسرای ایلخانی

کاروانسرای ایلخانی نیز یکی دیگر از آثار تاریخی اطراف کوه بیستون است. ظاهرا در اواخر دوره ساسانی کار ساخت یک کاروانسرا در نزدیکی بیستون آغاز می شود و به دلایلی که مشخص نیست ناتمام می ماند. در دوره ایلخانان روی بقایای این کاروانسرا، یک کاروانسرای دیگر ساخته می شود که امروزه بقایای آن موجود است.

فرهاد تراش

فرهاد تراش نام قسمتی از کوه بیستون است که نامگذاری آن به خاطر داستان فرهاد و شیرین می باشد. این قسمت به صورت یک دیوار بزرگ صاف است که 36 متر ارتفاع و نزدیک به 200 متر طول دارد. در ظاهر هدف از صاف کردن این قسمت ایجاد سنگ نوشته و حکاکی تصویر بر روی آن بوده و عده ای معتقدند به دوران هخامنشیان مربوط می باشد، درحالیکه گروهی دیگر اعتقاد دارند مربوط به دوران خسرو پرویز، پادشاه ساسانی است.

پل خسرو

پل خسرو که بر روی رود گاماسیاب ساخته شده، در سمت جنوب غربی شهر بیستون قرار گرفته است. طول این پل حدود 150 متر و عرض آن نزدیک به 7 متر می باشد. قدمت این پل نیز به دوران ساسانی برمی گردد. در زیر کتیبه داریوش نیز نقش برجسته بهرام دوم قرار دارد. البته این نقش برجسته به علت قرار گرفتن کتیبه ای از دوران صفویه بر روی آن مخدوش شده است.

نقش بلاش

نقش بلاش یک تخته سنگ بزرگ به شکل چهار ضلعی می باشد که در سه سمت آن نقوش سه مرد حک شده است. یکی از این نقوش بلاش اشکانی می باشد و صاحب نقوش دو مرد دیگر مشخص نیست. گمان می رود این کتیبه صحنه ای از یک نیایش مذهبی را به تصویر می کشد.

نقش هرکول بر روی کوه بیستون

اواخر سلسه‌ی سلوکیان، تندیس هرکول ، اسوره‌ی یونانی روی کوه بیستون کرمانشاه حک شده است. این مجسمه‌ی بزرگ، نشانی از شجاعت و نیرویی افسانه‌ای است که در بالای کوه جا خوش کرده است. هرکول روی پوست شیری به حالت نیمه خوابیده قرار گرفته و جامی را در دست چپ خود نگه داشته است و پشت سرش، یک کتیبه، درخت زیتون و گرز حک شده است.

غارهای کوه بیستون

شیرین خفته در کوه بیستون

یکی از جالب ترین آثار کوه بیستون، شیرین خفته یا بانوی خفته است. از جاده صحنه به سمت بیستون که بروید، در فاصله 10 کیلومتری از شهر بیستون، کوه بیستون را می بینید که با کمی دقت متوجه می شوید این کوه با صخره های پشت سر آن، به شکل یک خانم که به پشت روی زمین آرامیده، می باشد. بومیان می گویند فرهاد محبوب خود، شیرین را به این وسیله تصویرسازی کرده است و به همین دلیل، به آن شیرین خفته می گویند.

امروزه کوه بیستون و منطقه اطراف آن به یکی از اصلی ترین سایت های تاریخی جذب گردشگر تبدیل شده است. وجود آثار مختلف از دوره های گوناگون باعث گشته تا این کوه در سطح جهانی مشهور شود و گردشگران خارجی زیادی را به سمت خود جذب کند. کوه بیستون یکی از جاذبه های گردشگری کرمانشاه می باشد و نشاط آوران به شما پیشنهاد می کند تا از این اثر تاریخی زیبا و باارزش دیدن کنید.

بازدید از بیستون کرمانشاه

با همه‌ی این تفاسیر و گفته‌ها هنوز مجاب نشده‌اید که در اولین فرصت از این منطقه‌ی تاریخی و اساطیری بازدید کنید؟ به شما پیشنهاد می‌کنیم در اولین زمان ممکن کوله‌ی سفر خود را ببندید و دل به جاده‌های زیبای غرب ایران بزنید و به کوه بیستون کرمانشاه برسید. در لحظه‌ی بازدید از این منطقه به گذشتگان، داستان‌ها و افسانه‌های بیستون بیاندیشید و حتی اگر داستان فرهاد کوه کن، افسانه‎ای بیش نباشد؛ باز هم چشمان خود را ببندید و به صدای تیشه‌های که از عشق بر روی سنگ‌ها و کوهستان شلاق می‌زند گوش کنید. حتی اگر این داستان افسانه باشد؛ این عشق را برای شما و در زندگیتان آرزومندیم. عشقی که سرانجامی چون شیرین و فرهاد نداشته باشد و در انتهای مسیر، رسیدن و زیبایی در انتظار شما باشد.