مدرسه پریزاد

متولی مدرسه پریزاد حرم امام رضا، زنی نیکوکار و خدمتکار گوهرشاد آغا (همسر شاهرخ میرزا) بود. مدرسه پریزاد حرم مطهر در سال 823 هجری قمری احداث شده است. این مدرسه داخل مجموعه اماکن حرم مطهّر امام رضا (ع) قرار دارد و اکنون به عنوان یک یادگار تاریخی – اسلامی و یکی از جاذبه های فرهنگی مشهد محافظت می شود.

فریزر جهانگرد انگلیسی درباره مدرسه پریزاد در حرم امام رضا می نویسد:

مدرسه پریزاد خانم بنای کوچکی دارد. این زن از ندیمه های گوهرشاد خانم است و در همان زمان که خانم او مسجد گوهرشاد را می ساخت او این مدرسه را بنا کرد و موقوفه برای آن قرار داد. بیست تا سی نفر طلبه در این مدرسه سکنی دارند.

معماری مدرسه پریزاد

مدرسه پریزاد مشهد دارای چهار ایوان است و از دو طبقه تشکیل شده که شامل بیست و دو حجره است. هر حجره، دارای ایوانچه ای کوچک می باشد که با کاشی های کتیبه دار تزئین شده اند. صحن حیاط مدرسه بسیار کوچک است.

رنارد اکین باستان شناس انگلیسی در این باره می نویسد:
نماهای داخلی تجدید بنا شده اند. صحن کوچک حیاط مدرسه با ساختمان های بلند اطراف آن احساس ترس ناشی از مکان های بسته را در فرد می اندازد.
تمام قسمت های نمای داخل حیاط بخصوص بالای ایوان ها و در ورودی با انواع کاشی های معرق و گچبری های زیبا پوشش داده شده است. از قسمت های نفیس مدرسه، بالای در ورودی و دو سمت درب ورودی است که با چهار تابلوی نفیس کاشی و آجر به صورت معقلی آرایش شده است.

بالای در مدرسه پریزاد با خط ثلث زرد رنگ زیبایی با زمینه کاشی معرق لاجوردی به تعمیر این بنا در دوره صفوی و پس از آن اشاره شده است. اولین تعمیر در زمان شاه سلیمان توسط نجف قلی خان بیگلربیگی قندهار در سال 1091 هجری قمری انجام گردید. تعمیر دوم در سال 1345 ـ 1346 هجری شمسی توسط اداره اوقاف خراسان انجام شد.

آخرین تعمیر مدرسه پریزاد توسط آستان قدس رضوی پس از پیروزی انقلاب اسلامی انجام شد که باعث بازسازی کلی بنا به علّت فرسودگی بیش از حد آن بود.
این مدرسه بنا بر وقفنامه مفصل باقی مانده، املاک و مستغلات فراوانی دارا بوده که برخی از آنها به علّت نوسازی ها و تغییرات کلی بافت قدیمی مشهد از بین رفته است. از شرایط مهم واقف این است که مدرسه منحصراً وقف فرزندان متولی و طلبه های زائر امام رضا (ع) شده است و کسی به جز این دو گروه نمی توانند از آن استفاده کنند.

قسمتی از موقوفات مدرسه پریزاد حرم امام رضا عبارتند از: دوازده سهم از میاه مزرعه ادک، تمامی کل مزرعه چشمه اسلامیه، تمامی کل دوازده سهم مزرعه جرمق، مزار خواجه ربیع با تمام متعلقات آن می باشد. مدرسه پریزاد قبلاً در حاشیه بازار زنجیر قرار داشت و اکنون در مجموعه اماکن حرم مطهر جنب کفشداری دارالولایه قرار گرفته است.

در مدرسه پریزاد به طور معمول هر روزه کلاس ها و دروس طلاب برگذار می گردد و همچنان زائران دیگر نیز می توانند از این مجالس فیض و بهره ببرند. علاوه بر کلاس ها، اقامه نماز، بحث و گفت و گو، مباحثه و مناظره، کتابخانه و حلقه های صالحین نیز در آن برپا می باشد.

مدرسه پریزاد حرم رضوی چندین بار تعمیر اساسی شده است ولی هیچ وقت سازه اصلی آن تغییر نکرده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با کمک آستان قدس رضوی در سال 1368 هجری شمسی باز سازی شد و اکنون مرکز پاسخگوئی به سؤالات دینی و اطلاع رسانی می باشد که شامل بخش های پاسخگویی به مسائل شرعی به صورت حضوری و تلفنی، مشاوره دینی، حلقه های معرفت، حرم شناسی، رایانه و اطلاع رسانی است.

مدرسه پریزاد حرم امام رضا در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عکس مدرسه پریزاد حرم امام رضا در مشهد