صنایع دستی مشهد

59096 2015/10/27
لطفا به این مطلب رای دهید
[رای ها : 95 امتیاز : 4.1]

صنایع دستی مشهد دارای انواع مختلف و گوناگونی است. مشهد نیز مثل سایر شهرهای ایران بزرگ دارای صنایع دستی مختص خود می باشد. صنایع دستی، هنری است که از گذشته در ساخت اشیاء زینتی و مصرفی بکار گرفته می شود. مشهد مقدس علاوه بر اینکه پایتخت معنوی کشور است و اماکن تاریخی و سیاحتی بسیاری دارد، یکی از قطب های صنایع دستی کشور محسوب می شود. با گشت و گذار در بازارهای مشهد، صنایع دستی مختلفی را میبینید که هر کدام زیبایی و جلوه ی خاصی دارند و نظر زائران حرم رضوی را به خود جلب می کنند. این دست سازهای زیبا و فوق العاده را بعنوان یک یادگاری بی نظیر از هنرمندان مشهدی می توانید برای اقوام و آشنایان خود سوغات ببرید. در انتخابتان دقت کنید و سعی داشته باشید تا بهترین سوغاتی های مشهد را به یادگار ببرید.

در ادامه برای شما بهترین صنایع دستی هنرمندان مشهد مقدس که عبارتند از : پوستین دوزی، گلیم بافی، نمد بافی، فرش، فیروزه تراشی، هرکاره تراشی، آینه کاری و سماور سازی را توضیح میدهیم. امیدواریم با استفاده از این مقاله بتوانید در تور مشهد خود بهترین تصمیم ها را برای خریداری صنایع دستی مشهدی داشته باشید.

پوستین دوزی

پوستین، دست سازهایی است از جنس پوست گوسفند، که استاد کاران ماهری را در شهرهای ییلاقی شاندیز و قوچان به خلق این هنر واداشته است. مراحل ساخت پوستین : پوستین دوزها پوست تازه گوسفند را پس از دباغی کردن و رنگ آمیزی (به شکل چرمی زرد رنگ) و نرم آماده می کنند. سپس الگوها را مانند خیاط ها برش می دهند و با سوزن می دوزند. برای تزئین آن از هنر رنگ آمیزی و سوزن دوزی استفاده می کنند.

این هنر را می توانید در بازارچه های طرقبه و شاندیز در اشکال مختلف مثل پالتو، جلیقه، کلاه، شال گردن، پاپوش، دستکش، انواع سجاده، پادری و … مشاهده کنید. با خرید این پوستین ها ضمن آنکه اثر ارزشمندی از هنرمندان خراسان را به یادگار برده اید، میتوانید سخت ترین زمستان ها را به گرمی بگذرانید.

سنگ تراشی و هرکاره تراشی

از اصیل ترین صنایع دستی مشهد که قدمتی بیش از 14 قرن دارد میتوان به سنگ تراشی، هرکاره تراشی و قلم زنی اشاره کرد. استادان این حرفه با استفاده از ابزارآلات، اشیای کاربردی و زینتی می سازند و استادان قلم زن بر روی آنها طرح و نقش می اندازند.

آنچه اکنون طرفداران بسیاری دارد دیگ ها و ظروف سنگی هستند که بین مردم مشهد به “هرکاره” معروف است و از گذشته تا امروز سوغات مخصوص مشهد بشمار می آید. علاوه بر محبوبیتی که در بین زائران ایرانی دارد، اعراب حاشیه خلیج فارس جزو مشتریان اصلی این دیگ های سنگی هستند.

این دیگ های سنگی، از سنگ “سرپانتین” ساخته می شوند. سرپانتین در واقع به معنای (ماری شکل) می باشد و روی سطح خارجی آن لکه هایی به شکل پوست مار است. این سنگ جنسی نرم و ضربه پذیر دارد، همچنین در برابر آتش مقاوم است. درست کردن غذا در این ظروف به دلیل طبخ ملایم، آن را لذیذتر می کند.

هنوز هم ماده اولیه دیزی های سنگی سرپانتین است، که اوایل از کوه های کوهسنگی استخراج می شد. امروزه معادن آن در اطراف مشهد قرار دارد و کارگاه های تولیدی در بخش مرکزی و نقاط ییلاقی اطراف مشهد واقع شده اند.

دیزی های سنگی معمولاً دو نوع ساخته می شوند:

  • استوانه ای شکل که یک نفره یا نهایتاً دونفره است.
  • قابلمه سنگی یا هرکاره که میتوان برای تعداد زیادی استفاده کرد.

دیدن این آثار خود خالی از لطف نیست، برای یکبار هم که شده در این ظروف غذا میل کنید. این ظروف ارزشمند و عالی را در بازارچه های اطراف کوهسنگی و بازار رضا بوفور می توانید یافت کنید.

فرش مشهد

اکثر موزه های سراسر دنیا با قالی های مشهد بخصوص آثار دوران صفویه آراسته شده اند. این شهرت به برکت حضور بارگاه امام هشتم است. در گذشته بسیاری از هنرمندان قالیباف برای زیارت امام رضا (ع) به مشهد مهاجرت می کردند و آثار بی نظیری را خلق کردند.

مشهد مقدس مهمترین مرکز قالی بافی استان خراسان است. بعد از آن میتوان به کاشمر، سبزوار و نیشابور اشاره کرد. شناسه ی قالی های مشهد رنگ لاکی، نقش و نگار ترنج و حاشیه لاجوردی است.

پیشنهاد ما برای دیدن این آثار مفخر، بازدید از موزه فرش آستان قدس رضوی است و چنانچه قصد خرید این یادگاری گرانبها و ماندگار را دارید حتماً سری به بازار فرش مشهد بزنید.

گلیم بافی

بسیاری از زنان هنرمند روستایی و عشایر استان خراسان در کنار کارهای روزمره ی خود گلیم می بافند. گلیم بافی هنری است که از گذشته همراه با کار سخت در پای دار بافندگی بوجود آمد.

گلیم ها، از نخ پشمی، پنبه ای یا کنفی بوسیله ی دار بافته می شوند و هیچ پرزی ندارد. بسیاری از طرح های آن الهام گرفته از طبیعت هستند و در نقش های متنوع حیوانی و طرح های هنری بافته می شوند. دو نوع اصلی آن سوماک و سوزنی است.

مشهد، قوچان و شیروان مراکز بافت گلیم در استان خراسان می باشند. این آثار را می توانید در فروشگاه های صنایع دستی مشهد ببینید. به نظر ما وجود این گلیم ها در هر خانه اصالت ایرانی را بهمراه دارد.

نمد بافی

نمد از پشم گوسفند تهیه می شود. درست کردن نمد به این شکل است که پشم را بعد از تمیز کردن و رنگرزی، حلاجی می کنند و به کمک دست و پا روی زمین می غلطانند به این مرحله نمد مالی گفته میشود که بسیار سخت و طاقت فرساست و در حین کار کف و صابون هم اضافه می کنند، در نهایت پشم بصورت نمد در می آید.

گردشگرانی که به تفریحگاه های اطراف مشهد می روند از جمله طرقبه و شاندیز می توانند نمدها را به شکل کلاه، لباس و زیرانداز در فروشگاه های عرضه سوغات و صنایع دستی ببینند.

 ارغوان بافی

ارغوان درختچه ای خودرو است که در دره های مایان طرقبه رشد می کند. برداشت ترکه های آن از اواسط بهار تا اواخر پاییز ادامه دارد. هنرمندان بافنده این ترکه ها را بصورت تار و پود در هم می بافند و هنری به نام ارغوان بافی خلق می کنند.

ارغوان بافی به این گونه است که پس از جمع آوری، ابتدا ترکه ها در محیطی خیس و مرطوب گذاشته شده و سپس به شکل سبد و کالاهای تزئینی بافته می شوند.

طرقبه در زمینه بافت سبد شهرت دارد. این سبدها کاربردهای زیادی دارند مانند سبد میوه، گل، خرید و سبد های آبکش میوه، برنج و … . برای تهیه این سبدهای ارغوانی رنگ می توانید به بازار صنایع دستی طرقبه و شاندیز بروید.

سماور سازی

سماور واژه ای روسی به معنای خودجوش است. برای اولین بار توسط شاهرخ نوه ی نادر شاه افشار وارد ایران شد و تا مدت ها کالایی وارداتی بود. بعدها این هنر در میان عشایر و روستائیان رونق یافت. سازندگان علاوه بر سماور، وسایل مرتبط مانند لگنچه، پارچ و جام می سازند. مشهد یکی از تولید کنندگان سماور است و با عبور از بازارهای قدیمی مشهد سماورهایی با طرح و نقش و جنس های متفاوت خواهید دید.

آینه کاری

یکی از هنرهای دستی که هر زائری آن را در حرم مطهر رضوی دیده و متحیر گشته، آینه کاری دیوارهاست که درخشندگی خاصی به فضا می دهد. هنرمندان اشکال منظم آینه را در طرح های متنوع با اندازه های کوچک و بزرگ به منظور آراستن سطحی ایجاد می کنند. در نتیجه فضایی درخشان پدید می آید. رایج ترین طرح ها در این هنر شمسه، گره، ترنج، نیم گره، اسلیمی، قطارسازی و تمونی است. از سایر لوازم این هنر میتوانید ظروف آینه کاری و … در بازارهای مشهد را تهیه کنید.

فیروزه تراشی

فیروزه قدیمی ترین سنگ شناخته شده در دنیا است که کوهی در نزدیکی نیشابور سرشار از این سنگ زیبا و با ارزش می باشد، در روایتی آمده است که امام رضا در سفرشان به ایران و ورود به طوس بر این کوه دعا خواندند. این سنگ قرن هاست که آدمیان را شیفته خود کرده، نیشابور مشهور به شهر فیروزه است و فیروزه تراشی هنری قدیمی است در استان خراسان که مشهد مقدس در این زمینه شهرتی خاص دارد. تراش فیروزه ایران همانند فیروزه اش در دنیا مرغوب است. فیروزه به شکل پیکانی و مسطح تراش می خورد که طرفداران زیادی دارد.

بازار رضا یکی از پیشنهاد های عالی برای تهیه سنگ فیروزه است، چرا که هم سنگ را می توانید پیدا کنید و هم کارگاه های سنگ تراشی داخل بازار را، امّا مراقب باشید تا سنگ اصل نیشابور را بخرید. انواع زیورآلات سنگ فیروزه از جمله دستبند، گردنبند، گوشواره و انگشتر و تسبیح را می توانید از بازارهای مشهد خریداری کنید. بازار رضا منبع انگشتر مشهد است که می توانید بهترین انگشترهای فیروزه و سایر سنگ ها را از آنجا خریداری کنید.

هنر دیگر مربوط به فیروزه، فیروزه کوبی است که امروزه در اصفهان انجام میشود امّا حدود 70 سال قبل هنرمندانی بودند که این کار را در مشهد انجام میدادند و بر روی زیوآلات همچون دستبند، گردنبند، گوشواره و … فیروزه کوبی می کردند.

مهر و تسبیح

حال و هوای مغازه های اطراف حرم مطهر رضوی از حس و حال داخلی حرم گرفته شده است. یکی دیگر از صنایع دستی مشهد الرضا مهرسازی و تسبیح بافی می باشد، یکی از محصولاتی که اکثر زائران آن را برای تبرک خریداری می کنند. در ابتدا باید دقت داشته باشید که امروزه مهر و تسبیح ایرانی بخرید بعلت کیفیت و دوام کالا بهتر است از خرید جنس چینی این صنایع خودداری کنید. کیفیت تسبیح ها و مهرها خود بیانگر آن است که در کجا ساخته شده است.

در تمامی ادیان توجه خاصی به تسبیح می شود محبوبترین آنها شاه مقصود، انواع عقیق، فیروزه نیشابور (برای اصل بودن باید قیمت آن بالا باشد)، دلربا و کهربا هستند. تسبیح بافی هنری است در شهرهایی که دارای سنگ های گوناگون هستند. تسبیح بندی یا تسبیح بافی توسط دانه های گوناگون رنگی، نخ تسبیح و یا نخ ابریشم، شیخک و منگوله زربفت توسط هنرمندان بافته می شود که در هر تسبیح 100 و یا 34 دانه وجود دارد. تسبیح 100 دانه ای با دو مهره ی متفاوت الشکل به سه دسته 33 دانه ای تقسیم می شود. شیخک یا امام مهره ای است که در ابتدای تسبیح و پایین ریشه ها وصل می شود. در خریدن تسبیح توجه داشته باشید که تسبیح های اصل ارزش معنوی سنگ ها را بدنبال دارند و تسبیح های پلاستیکی صرفاً جنبه زیبایی دارند.

فرت بافی

فرت بافی یکی دیگر از هنرهای خراسان رضوی است که به سبزوار تعلق دارد. این هنر اصیل شغل زنان سبزواری بوده است که پای دار نشسته و با آن چادرشب، دستمال، شال گردن و … را می بافتند. امروزه به علت عدم رونق بازار فرت بافی این هنر در میان زنان سبزوار کمرنگ شده است امّا هنوز می توان در بازارها و نمایشگاه های صنایع دستی رد پای فرت بافی را پیدا کرد. حاجیه خانم عباسی از فعالان فرت بافی در شهر سبزوار است که دستباف های او شهرت بخصوصی دارد. این هنر در دو دهه 80 ثبت آثار ملی ایران شده است.

لطفا برای لذت بیشتر ما و دوستانتان، در مورد این جاذبه نظر دهید...!

لطفا همه فیلدها را با دقت پر کنید

نظرات و دلنوشته های ثبت شده ...
  • هروي

    با عرض سلام،
    دیدن سایت تان برایم بسیار خوشایند بود. من علاقه زیادی به هنرهای دستی دارم و علاقمندم در مورد هنر گلیم بافی و نمد زنی اطلاعات بیشتری داشته باشم. بسیار خوشحال می شوم اگر در این زمینه از طریق سایت شما با کسانی که در این زمینه مشغول بکار مباشند آشنا شوم. با اشتیاق فراوان منتظر مطلبی در اینباره از طرف شما خواهم بود.
    ادرس اینترنتی من:

    با درود فراوان
    پ. هروی

  • احمد پرستویی

    سلام ممنون از مطالب خوبتون
    فقط یه سوال داشتم اینکه واقعا فیروزه اصل رو از کجا بخریم و چطوری تشخیصش بدیم؟> ممنون

  • ملیکا

    واقعا مطالبتون عالیه خیلی خوب بود این پست …