قدمت و تاریخچه قلعه دختر به 3000 سال پیش می رسد و جزو قدیمی ترین آثار باقیمانده از دوران ساسانی در شهر کرمان است. 220 سال پیش از میلاد مسیح تاریخیست که برای این معبد ساسانیان به ثبت رسیده است.
تاریخچه قلعه دختر کرمان که از اتفاقات دور و گذشته ای پر بار خبر می دهد باعث می شود این قلعه تاریخی اثری ارزشمند و دارای اهمیت ویژه گردد. این قلعه بر فراز تپه ای در شمال شرقی شهر واقع شده که از معابد آناهیتا می باشد و به چندین نام از جمله قلعه دختر، قلعه کوه، قلعه گواشیر، آتشکده آناهیتا، کارمانیا و ماما شهرت دارد. این قلعه توسط اردشیر بابکان به عنوان نماد و مرکز کرمان بر روی کوهی سنگی که 400 متر ارتفاع و بیست هکتار مساحت دارد، ساخته شد.
ماهیت اصلی قلعه دختر در کرمان آتشکده ای در دوران ساسانی برای حاکمان بوده که امروزه کاربری تاریخی دارد و در آن زمان معبدی برای پرستش آناهیتا (نگهبان آب و باد و باروری) بود. نام این قلعه با توجه به چندین روایت قلعه دختر است، در روایت اول می گویند چون این قلعه در فرمانروایی یک بانو بوده است و راه دست رسی به آن را ممکن نبود آنرا قلعه دختر می نامند و در روایت دوم که معتبر تر است می گویند قلعه دختر به علت نوع معماری غیر قابل فتح جزو مناطق دور از دسترس دشمن بوده و واژه دختر به معنای دور از دست رس و پاک و مظهر دست نخوردگی برای آنان معنا می شده است به همین سبب نام آن را قلعه دختر نامیدند.
قدمت قلعه دختر کرمان را هنوز باستان شناسان به طور دقیق بررسی نکردن و نتوانسته اند به تمامی نقاط این قلعه دست پیدا کنند، به علت راه صعب العبوری که از پشت کوه در قسمت سایه انداز شمالی و دشت کنار شهر به این قلعه می رسد که تنها تنگه راه رسیدن به قلعه است. بررسی های باستان شناسان بر روی این قلعه باید بیش از این باشد و به علت پیچیدگی آن تنها به نواحی خاصی رسیدگی شده است. کوه قلعه دختر کرمان یکی از کوه های عظیم و بزرگ سنگی شهر کرمان است که در اطراف آن قرار گرفته و یکی از بهترین مکان ها برای ساخت قلعه و یا معابد به حساب می آمده است.
مصالح به کار رفته در قلعه دختر از خاک رس، گل و خشم خام می باشد که جزو مصالح رایج و طبیعی آن زمان بوده است. در دیواره ی قلعه دو مدخل سه متری کشف شده که در بالای سردر یکی از آنها کتیبه ای (سنگ نوشته) وجود دارد. این قلعه دارای آب انبار و وسایلی ایمنی است که متعلق به یکی از سرداران ساسانی به نام ساسان (بابک خرم دین) می باشد. برای حفاظت طول دیوارهای مدخل تنگه حدود نیم کیلومتر و برای استحکام آن پی هایی از جنس سنگ که بیش از دو متر عرض دارد تعبیه گردیده است.
آدرس قلعه دختر کرمان : کرمان، جلگه شمالی کرمان، خیابان انقلاب، در نزدیکی پارک جنگلی انقلاب
