قلعه حسن آباد یکی از معدود اثار تاریخی استان کردستان محسوب می شود که قدمت آن به قبل از ساخت شهر کهن سنندج بر می گردد. این قلعه تا سال 1405 هجری قمری و قبل از بنای شهر سنندج، مرکز فرمانروایی حاکمان وقت بوده است.
قلعه حسن آباد سنندج در روستایی به همین نام، در پنج کیلومتری جنوب غربی سنندج واقع شده. همانطور که در عکس قلعه حسن آباد نیز مشهود می باشد، آثار باقی مانده از این قلعه، بر روی تپه ای بلند با ارتفاع 2 هزار و 400 متر قرار دارد. این قلعه از سه طرف محصور بوده و تنها راه دسترسی به آن از سمت جنوبی تپه می باشد. پیرامون قلعه توسط حصارهایی بلند و قطور احاطه شده تا مردمان ساکن قلعه از گزند دشمنان در امان بمانند. برای این منظور سه برج نگهبانی نیز در سه گوشه از قلعه تعبیه شده بود. نوع مصالح بکار رفته در ساخت برج و باروها سنگ لاشه می باشد. تاریخچه قلعه حسن آباد با رویدادهای بسیاری گره خورده است. قدمت قلعه حسن آباد بسیار زیاد می باشد و در طول تاریخ حیات خود شاهد حکمرانی حاکمان زیادی بوده است. معروف ترین حاکم این قلعه امیر حسن خان بنیانگذار حکومت اردلان ها بوده. از “هه لو” خان و احمد خان نیز می توان به عنوان دیگر حاکمان مشهور قلعه نام برد.
قلعه ها به واسطه قرارگیری در ارتفاع بلند همیشه با مشکل تامین آب شرب مورد نیاز ساکنان خود دست و پنجه نرم می کردند. در صورتی که تدابیر لازم برای این امر لحاظ نمی گردید، بی شک ساکنان با مشکلات زیادی مواجه می شدند. قلعه حسن آباد در ارتفاع 1914 متری از سطح دریا قرار گرفته. یکی از هوشمندی های لحاظ شده برای تامین آب این قلعه، احداث یک آب انبار در بالای این مکان می باشد. آثار بجا مانده نشان دهنده این است که آب مورد نیاز برای ساکنان، از 2 مکان متفاوت تامین می شده است. نخستین فضا، چشمه هانه رومیان در 100 متری پایین قلعه می باشد که حصاری به ارتفاع پنج متر دورتادور آن را احاطه کرده. دلیل این امر نیز جلوگیری از مسموم کردن احتمالی آب توسط دشمنان بوده است. دیگر مکان تامین آب در فاصله پنج کیلومتری قلعه قرار دارد که سرچشمه آن کوه خره سفید است. برای انتقال آب از چشمه تا قلعه از لوله های سفالی به قطر 30 سانتی متر استفاده میکرده اند.
در نزدیکی قلعه حسن آباد غاری است که مردمان محلی آنرا “کونه با” می نامند. این مکان به باور اهالی منطقه سیاهچالی برای زندانی کردن مخالفان بوده است. میدان برای تجمع اهالی و نیز نعل بندی از دیگر مکان های اطراف قلعه هستند. قلعه حسن آباد یکی از آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری سنندج می باشد که با شماره ثبت 11758 در تاریخ 24 اسفند 1383 در فهرست آثار ملی قرار گرفت. نشاط آوران بازدید از روستای حسن آباد و قلعه تاریخی آنرا به شما پیشنهاد می کند.
