آب انبار وکیل، یکی از شاهکارهای دوران زندیه و یادگارهای کریم خان زند در شیراز، نه تنها اثری تاریخی بلکه نمادی از درایت و مهندسی پیشرفته آن دوران است. این آب انبار که حدود 200 سال پیش ساخته شده، نشان دهنده تلاش برای تأمین آب سالم و ذخیره آن برای استفاده عمومی بوده است. اکنون، پس از تحول خدمات شهری و لوله کشی آب در شیراز، این بنای تاریخی به موزه ای تبدیل شده که داستان های گذشته را برای بازدیدکنندگان زنده می کند.
آب انبار چیست؟
در گذشته معمولا شهرهایی که دارای اقلیم خشک و گرم بودند، در فصل های بهار و تابستان با چالش کم آبی و قحطی آب آشامیدنی مواجه می شدند. معماران و مهندسان ایرانی برای حل این مشکل طرح ساخت انبار آب را ارائه دادند. انبار آب که بیشتر با لفظ آب انبار شناخته می شود، محلی برای انبار و ذخیره کردن آب در فصل های پر بارش است.
نه تنها در شیراز، بلکه در اصفهان، تهران و دیگر شهرها و استان های ایران نیز تعداد زیادی آب انبار وجود دارد. معمولا در شهرهای بزرگ مانند شیراز و اصفهان هر منطقه از شهر یک آب انبار مخصوص داشت. بعد از به قدرت رسیدن کریم خان زند یکی از مشکلات اساسی که مردم شیراز با آن دست و پنجه نرم می کردند، بحران کم آبی بود. به همین جهت کریم خان احداث چند آب انبار و یک حمام را در دستور کار حکومتش قرار داد.
چرا به این بنا آب انبار وکیل می گویند؟
آب انبار وکیل در شیراز همانطور که از نامش پیداست، توسط وکیل الرعایا ساخته شده، وکیل الرعایا لقبی بود که کریم خان زند برای خود انتخاب کرده بود؛ که نشان از مردمی بودن وی دارد. تقریبا تمام بناها و ساختمان هایی که در دوره زندیه و در زمان حکومت کریم خان زند ساخته شد، ملقب و مشهور به نام اوست، مانند مسجد وکیل، حمام وکیل، بازار وکیل شیراز.
شیراز چند آب انبار دارد؟
مهم ترین بنای او در این زمینه، آب انبار وکیل است، از دیگر آب انبارهایی که کریم خان در شیراز احداث نمود می توان به آب انبار حافظیه و هفت تنان اشاره کرد، او همچنین در مجاورت مرکز سلطنت خود یعنی عمارت دیوانخانه شیراز، آب انبار دیگری را نیز احداث نمود.
کریم خان زند در طول دوره حکومتش، از سال 1138 و در مدت 5 سال مجموعا چهار آب انبار ساخت، این چهار آب انبار بزرگ، تقریبا آب مورد نیاز مردم شیراز و روستاییان حومه شیراز را تامین کرد.
تقلید از صفویان در ساخت آب انبار وکیل
متخصصین معماری و مهندسین سازه معتقدند در ساخت آب انبار وکیل از شیوه معماری صفویه تقلید شده است. اگر چه که تغییراتی جزئی در سبک معماری صفوی، این آب انبار را کمی متفاوت کرده است. روی بام این آب انبار، بادگیرهایی ساخته شده که وظیفه گردش هوا را بر عهده دارند، این بادگیرها میزان ماندگاری آب را بالا می برند و از گندیدن آب جلوگیری می کنند.
جنس این بادگیرها از آجر پخته است که باعث می شود هوای داخلی مطلوب و مرطوب بماند بعلاوه خود این بادگیرها سوژه بسیار خوبی برای عکاسی هستند. بنابراین اگر به قصد عکسبرداری از آثار تاریخی راهی شیراز شده اید یا صرفا می خواهید یک عکس یادگاری بیندازید، از منظره زیبای این بادگیرها غافل نشوید.
ویژگی های آب انبار وکیل شیراز
- معماری بی نظیر:
- این آب انبار با طراحی زیبا و عملکردی، دارای مخزنی بزرگ و طاق های بلند است که جریان هوای خنک را حفظ کرده و آب را در طول سال تازه نگه می داشته است.
- سقف ها و دیوارها با مصالحی ساخته شده اند که از تبخیر آب جلوگیری کرده و دمای آن را پایین نگه می داشته اند.
- تاریخچه و اهمیت:
- آب انبار وکیل یکی از پروژه های عمرانی کریم خان زند بود که به رفاه مردم اهمیت زیادی می داد. این سازه بخشی از یک مجموعه بزرگ شامل بازار و حمام وکیل بوده که همه به شکلی هماهنگ طراحی شده اند.
- تا چند دهه گذشته، این آب انبار نقش اساسی در تأمین آب مصرفی مردم منطقه داشته است.
- تبدیل به موزه:
- در سال های اخیر، این مکان تاریخی به موزه ای تبدیل شده که بازدیدکنندگان را با تاریخچه تأمین آب در شیراز و نقش آب انبارها در زندگی مردم گذشته آشنا می کند.
- نمایشگاه هایی از ابزارها و روش های سنتی ذخیره آب، تصاویر قدیمی و روایت های تاریخی در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
آب انبار وکیل کجاست؟
اگر به دنبال آدرس آب انبار وکیل شیراز وارد نشاط آوران شده اید، خوشبختانه باید بگوییم مسیر این جاذبه گردشگری چندان سخت نیست و راحت پیدا می شود. از خیابان لطفعلی خان زند که وارد خیابان طالقانی میشوید، در ضلع شرقی ارگ کریم خان، کنار ورودی پارکینگ وکیل، می توانید تابلوهای راهنمای آب انبار وکیل را مشاهده کنید.
در طول خیابان هم تابلوهای راهنمای متعددی برای گردشگران وجود دارد. بنابراین اگر به مسیریاب دسترسی ندارید، اصلا از این بابت جای نگرانی نیست. در کنار درب ورودی این بنا، یک پارکینگ عمومی هم وجود دارد. پس نیازی نیست خیلی به دنبال جای پارک بگردید.! اتومبیل تان را در پارکینگ بگذارید و چند ساعتی را در آب انبار وکیل، غرق تماشای زیبایی های هنر و فرهنگ این دیار شوید.
خط مترو و اتوبوس به خیابان طالقانی
اگر با تور، قطار، هواپیما یا دیگر وسایل نقلیه عمومی به شیراز سفر می کنید و قصد دارید بدون اتومبیل شخصی شیراز گردی کنید، برای بازدید از این بنا و رفتن به خیابان طالقانی، هم مترو وجود دارد هم اتوبوس. تقریبا در فاصله سی صد متری از محل آب انبار وکیل شیراز، یک ایستگاه مترو احداث شده که خط یک مترو شیراز از آن عبور می کند.
بنابراین برای رفتن به آب انبار کافی است خودتان را از هر جای شیراز که باشید به یکی از ایستگاه های مترو برسانید و در ایستگاه وکیل از مترو خارج شوید. در کنار مترو، اتوبوس های شهری هم برای رفتن به آب انبار وکیل شیراز سرویس می دهند. تا سال 1401 سه خط اتوبوسرانی شماره یک، دو و 78 از ایستگاه میدان شهدا عبور می کنند. اگر می خواهید با اتوبوس به این مکان بروید، باید در ایستگاه میدان شهدا پیاده شوید و چند دقیقه ای را پیاده روی کنید.
اگر به شیراز سفر می کنید، بازدید از آب انبار وکیل را از دست ندهید. این بنا نه تنها یادگاری از گذشته های دور است، بلکه شما را به سفری در زمان می برد و به شکلی ملموس نشان می دهد که چگونه نیاکان ما به مدیریت منابع حیاتی خود پرداخته اند.
آب انبار وکیل، با معماری باشکوه و داستان های تاریخی اش، شما را به سفری در دل تاریخ شیراز دعوت می کند؛ جایی که هنر، علم و زندگی در کنار هم معنا پیدا کرده اند. این بنای شگفت انگیز نه تنها فرصتی برای تماشای یکی از یادگارهای دوران زندیه است، بلکه بهانه ای برای تأمل در زندگی گذشتگان و احترام به تلاش های آنان برای سازگاری با طبیعت است. اگر به شیراز، شهر بهار نارنج، شعر و هنر سفر می کنید، حتماً زمانی را برای دیدار از این میراث ارزشمند بگذارید و بخشی از تاریخ زنده ایران را از نزدیک لمس کنید.
سایر عکس های آب انبار وکیل شیراز :
