قدمت کاروانسرای زین الدین یزد به دوره صفویه بر میگردد.
کاروانسرای زین الدین یزد بنایی مدور است که به تنهایی در میان کویر چشم نوازی می کند، با توجه به طرح و پلان کاروانسرا، در ابتدا از ان به عنوان قلعه نظامی استفاده می شده و طی حدود 400 سال اخیر کاربرد مسافرخانه را بر دوش داشته است. این بنا در 60 کیلومتری شهر یزد به طرف شهر کرمان در فاصله ای 500 متری از جاده جا خوش کرده و قدمت آن همانطور که گفته شد به قرن دهم هجری می رسد، زمانی که به دستور شاه عباس صفوی 999 کاروانسرا و رباط ساخته شد.
کاروانسرای زین الدین در طی سال ها تنها کاروانسرای به جای مانده از دوره صفوی است که به دست آقایان امامی در سال 1380 مرمت و بازسازی شد و از دو سال بعد از آن شروع به فعالیت کرد. کاروانسرای زین الدین در یزد، بدست زین الدین گنجعلی خان ریگ حکمران کرمان ساخته شد که محل استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده، طرح و پلان این کاروانسرا دایره ای شکل می باشد. بارزترین شاخصه آن قرینه بودن شرق و غرب آن است.
کاروانسرای زین الدین مهریز یزد، تنها بنای دارنده جایزه بهترین مرمت ابنیه تاریخی بیش از 50 سال عمر می باشد که از سوی سازمان یونسکو در سال 2006 به آن اعطا شده است. همچنین در سال 2009 میلادی از سوی انتشارات کشور انگلستان به عنوان یکی از 101 هتل برتر و برگزیده در جهان انتخاب شد.
پنج برج نمی دایره از اطراف ساختمان را احاطه کرده که دیوارهای هشت متری آنها را به هم متصل نموده است. درگاه ورودی بسیار بزرگ و با شکوه از جنس چوب ساخته شده که گنجایش تردد کاروان ها با اسبابشان را داشته باشد.
وقتی از درب چوبی رباط زین الدین یزد وارد هشتی می شویم، درب های چوبی بزرگ، در دو قسمت ورودی به میهمانان نوید سالنی بزرگ و زیبا را می دهد. سکو های آجری و گلی که در گذشته اسباب استراحت مسافران را تامین می کرده، امروزه دارای فرش های دست باف و گلیم و رخت خواب پهن و پشتی هایی دورتا دور است تا آرامش گردشگران هرچه بیشتر تامین شود. در کاروانسرای رباط زین الدین، همچنین اتاق های شاه نشین امروزه کاربرد سالن غذاخوری را به خود گرفته است. با اینکه در مرمت ساختمان از تکنولوژی روز بهره برده شده اما اصالت ساختمان همچنان پا برجاست و حال و هوای مدرنیته در آن به چشم نمی خورد.
مصالح به کار رفته در بنا آجر است که در بیشتر نمای ساختمان نیز استفاده شده البته قسمت شاه نشین در بدنه دیوارها و سقف آن دارای اندود گچ و کاربندی است.
کاروانسرا زین الدین یزد از مهم ترین جاذبه های گردشگری استان یزد می باشد و در مرداد 1351 با شماره 926 در فهرست آثار ملی به ثبت گردیده است.
عکس های کاروانسرای زین الدین یزد