چله کشی فرش مهمترین مرحله قالی بافی است و این مرد تنها بازمانده از حرفه مهم چله کشی در زابل است که در این کار مهارت دارد. اینکه این مرد تنها چله کش بازمانده از ده ها چله کش در این دیار است خبر ناخوشایندیست، چرا که تنهایی او به معنای نابودی و زوال تولیدکنندگان فرش دستباف که از صنایع دستی سیستان و بلوچستان می باشد، است.
تولید فرش، چرخه شغلی گسترده ای دارد که از پرورش گوسفند در مراتع گرفته تا پشم چینی، نخ ریسی، چله کشی و ایجاد دار قالی را شامل می شود. این چرخه در طی سالیان بسیار جایگاه خود را پیدا کرده بود و به نسبت هر شغلی افرادی را مشغول به خود کرده بود که یکی از آنها چله کش بود. چله کشی جزو اولین و اساسی ترین مراحل بافت قالی محسوب می شود به نحوی که هر چله کش که کارش را ماهرانه انجام می داد و فرد با ایمان و مهربانی بود، روحیه او به دار قالی منتقل می شد و سنگ بنای کاخی را مهیا می کرد که چشم هر بیننده ای را خیره می نمود. پس در اصطلاح عامیانه دست چله کش مهم بود و زیربنای دار قالی به دست او در هم تنیده می شد.
در چله کشی به دو شیوه ترکی و فارسی کار انجام می گردد. در روش ترکی چله کشی روی دار قالی و در روش فارسی اینکار جداگانه انجام می شود. مانند این استاد چله کشی در زابل که به روش فارسی کارش را انجام می دهد.
چله کشی با چهار وسیله مهم صورت می گیرد: دفه، قیچی پرداخت، سیخ پودکشی و سیخ قلاب. با این ابزار دار قالی تنظیم می شود. در واقع چله همان تار است که در آن نخ های عمودی به موازات هم روی سر دار و زیر دار قرار می گیرند. چله کش ها ماهرانه نخ های پشمی یا پنبه ای را با استفاده از ترازی ساده به صورت رشته ای منظم درمی آورند که بعدها همین رشته منظم اساس و پایه بافت قالی می شود. این قالی ها نیز از صنایع دستی زابل به حساب می آیند.
به راستی پرسش این است که آیا جا ندارد مکانی تهیه شود و چرخه تولید قالی از نخ ریسی تا چله کشی و دار قالی برای آموزش و بازدید گردشگران فراهم گردد که هم به عنوان جاذبه ای برای گردشگران باشد و هم محل اشتغال، آموزش و جلوگیری از نابودی این هنر صنعت در سیستان؟!
ایرج مرادی