قلعه اولتان پارس آباد

قلعه اولتان کجاست؟

استان اردبیل به واسطه موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم توانسته آثار تاریخی ارزشمندی را در خود جای دهد. قلعه اولتان پارس آباد هم یکی از همان آثار می باشد. قلعه اولتان اردبیل با قدمتی بالغ بر دو هزار سال دارد که مربوط به دوره اشکانیان است. این قلعه، دژی باستانی بوده و در 12 کیلومتری شمال استان اردبیل نزدیک به شهرستان پارس آباد واقع شده است که قدمت این شهر نیز بالغ بر دو هزارو 200 سال است.

قلعه اولتان پارساباد در کرانه رودخانه ارس و در پانصد متری غرب روستایی به همین نام بنا شده است. البته مساحت قلعه اولتان نیز به حدود 320 هزار متر مربع می رسد. همانطور که گفته شد قلعه اولتان مغان به دست سلسله اشکانیان ساخته شد و تا حدود سده 12 مورد استفاده قرار می گرفته که شکل و شمایل آن مانند یک دژ نظامی است. کارشناسان و باستان شناسان در کاوش هایی که در این قلعه به انجام رساندند متوجه شدند با یک مجموعه منسجم از نظر معماری مواجه هستند که حتی آثاری که در آن کشف شده مربوط به قرن سوم و چهارم هجری است؛ ضمن اینکه رسم الخطی از معماری دوره ساسانی را نیز در خود دارد.

قلعه اولتان پارس آباد در دوره اشکانی بنا شد اما شکوفایی آن در دوران ساسانی و اوایل اسلامی رخ داده است. با توجه به حدس و گمانهای کاملاً علمی هنوز قسمت اعظم ساختمان‌های قلعه در زیر خاک مدفون است.

تعداد زیادی از فضاهای معماری که گچ اندود بوده اند مانند اتاقک هایی در بیرون دژ برای کارگاه های آهنگری و شیشه گری و سفال؛ در ضمن آثار ارزشمندی مانند تنور، بخاری، اطاق های متعدد در این قلعه یافت شده اند. یکی از دلایل همجوار بودن قلعه اولتان اردبیل با رود ارس، خندقی بوده که آن را به واسطه حفاظت قلعه در برابر دشمنان به عرض 15 متر ساختند و آن را به وسیله دو کانال آب از رود ارس پر می کرده اند.

در پی کاوش های بعدی باستان شناسان مشخص شد گورستانی درحصار قلعه باستانی اولتان در اردبیل مربوط به دوره اسلامی وجود دارد، اما نکته جالب توجه در مورد آن این است که این گورها روی فضاهای معماری دوره های تاریخی ما قبل خود قرار گرفته اند و نشان می دهد احتمالا آنها از وجود فضاها خبری نداشتند.

همانطور که گقته شد در پی چند مرحله کاوش که توسط باستان شناسان انجام شد جای جای قلعه ی اولتان کشف گردیده است، به همین واسطه شواهدی بدست آمد دال بر تکمیل شدن دژ در دوره های بعدی، که از ساسانیان شروع و تا بعد از ظهور اسلام ادامه داشته است. کارشناسان به مجموعه ای از فضاهای معماری جدیدتری در حصار قلعه تاریخی اولتان برخوردند که گمان می کنند متعلق به خانه ای اشرافی بوده است. خانه ای که یاد شد دارای حمام و دستشویی و حتی چیزی شبیه توالت فرنگی است!

در مجموع با توجه به اطلاعات لایه نگاری بدست آمده و تاریخچه قلعه اولتان، حصار قلعه در دوره تاریخی ساخته شده و پس از آن در دوره اسلامی تغییراتی در آن به وجود آورده اند. این محوطه باستانی که جزو مهمترین جاذبه های گردشگری استان اردبیل است، با شماره 2654 در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسیده است.