صنایع دستی اصفهان

اصفهان شهر ادب و هنر، پایتخت معماری جهان هر چه از یک سفر خاطره انگیز توقع داشته باشید را می تواند برای شما به ارمغان بیاورد. ما در این مقاله به صورت تخصصی صنایع دستی اصفهان را مورد بررسی قرار داده ایم . هنرمندان اصفهانی این شهر را به مرکز تولید و توزیع صنایع دستی زیبا و منحصر به فرد تبدیل کرده اند. برای آشنایی بیشتر با صنایع دستی اصفهان با ما همراه باشید.

ایران، مهد پرورش هنر و هنرمندانی که تمام تلاش خود را در تمام طول تاریخ کرده اند تا نام ایران را پر آوازه و سربلند نگاه دارند. در طول تاریخ ایران؛ شاعران، نقاشان، خطاطان و جنگجویان و پادشاهان هر کدام به نوبه خود گامی مجکم برای عظمت ایران برداشتند. امروزه هنرمندانی در اقصی نقاط ایران و در شهرهای متختلف صنایع دستی را تولید می کنند و که هر بیننده ای از هر کجای دنیا که به ایران سفر می کنند برای خرید صنایع دستی شوق و ذوق بسیاری دارند. هنرمندانی از تبریز، هنرمندانی از کرمان و صنایع دستی کرمان و هنرمندان پرآوازه اصفهانی و تولید صنایع دستی نصف جهان؛ هر کدام سهمی بسیار بزرگ برای گسترش فرهنگ والای ایران و ایرانی به سراسر دنیا دارند. با نشاط آوران همراه باشید تا این بار از هنر هنرمندان اصفهان بگوییم.

شهرت جهانی صنایع دستی اصفهان

صنایع دستی اصفهان دارای شهرت جهانی می باشد و بسیاری از مردم دنیا، ایران را با سوغات و صنایع شهرهایی نظیر اصفهان می شناسند. صنایع دستی و سوغات اصفهان را در حاشیه میدان نقش جهان و در بازار قدیمی اصفهان می توان تهیه کرد.

صنايع دستي اصفهان، قدمتی طولانی دارد به بلندای تاریخ، اوج رونق و شکوفا شدن این هنرهای زیبا دوران صفویه بود، از آن زمان این مهارت از هنرمندان و استادان بزرگ، با روش استاد شاگردی، نسل به نسل منتقل شد تا به امروز. صنایع دستی شهر اصفهان پستی بلندی های زیادی داشته است. پس از رونق دوران صفویه، بازار این حرفه در زمان قاجاریه از رونق افتاد و بعد از انقلاب مشروطه، جان تازه ای گرفت و خوشبختانه هنوز هم پابرجاست.

با عبور از بازارهای قدیمی اصفهان و وجود سوغات و صنایع دستی اصفهان، گردشگران خارجی و داخلی زیادی را در حال خرید و جست و جو این آثار زیبا می بینید.  صنایع دستی زیبای اصفهان قلم زنی، میناکاری، خاتم سازی، پارچه قلمکار، ملیله سازی، فیروزه کوبی هستند، که توضیح مختصری درباره آنها بیان خواهیم کرد.

از جمله دیگر صنايع دستي اصفهان، به موارد زیر می توان اشاره کرد:

• قالی بافی
• نگارگری
• منبت کاری
• نمدمالی
• تراش مس
• صحافی
• ضریح سازی
• معرق
• سرمه دوزی

میناکاری اصفهان

میناکاری هنر تزئین فلزات با مواد رنگین مات یا شفاف با مدد گرفتن از آتش است. این هنر شامل فعل و انفعالات پیچیده شیمیایی است و یک هنر آزمایشگاهی محسوب می شود و در حقیقت اشیایی را شامل می شود که از ترکیب اکسید فلزات با برخی نمک ها در اثر حرارت تزئین یافته است. میناکاری می تواند بر روی سفال و شیشه نیز انجام شود. در مغازه های صنایع دستی اصفهان و حتی دیگر شهرها ظروف و اشیاء نیلگون رنگی، دیده می شود که یکی از پر طرفدار ترین صنايع دستي اصفهان است.

در مورد زمان پیدایش این هنر زیبا اطلاعات دقیقی در دست نیست و تنها، نمونه های محدودی از دوران صفوی باقیمانده است و بعد از آن در دروان قاجار نمونه های اندکی همچون سرقلیان و کوزه قلیان و .. که میناکاری بوده، به چشم میخورد. پس از آن، دوران پهلوی شروع خوبی برای این هنر بود، که استاد "شکرالله صنیع زاده" آن را توسعه داد.

 عناصر اصلی هنر میناکاری، فلز و آتش است و بعد از آن رنگ هایی ک به آن جلوه می دهد. روی طلا و نقره می توان میناکاری انجام داد ولی مس فلز اصلی انجام این کار است. زیباترین اشیای میناکاری که نظرها را جلب می کند ظروف تزئینی، گلدان، زیور آلات، جعبه لوازم آرایش، تابلو و ... است. هنر اصیل در صنایع دستی اصفهان میناکاری بر روی فلز است.

قلم زنی اصفهان

قلم زنی یکی از پر رونق ترین صنايع دستي اصفهان است. قلم زنی هنری است، که شاید از همان ابتدای زندگی بشر بوجود آمد. قلم زنی همان هنر حکاکی کردن روی سنگ (حجاری)  بوده که طی مراحل مختلف در طول تاریخ، بر روی فلزهای گرانبها انتقال یافت.

هنر قلم زنی، کنده کاری و ایجاد نقش و طرح با قلم و ضربه چکش، روی اشیای فلزی است. طلا، مس، برنج، نقره، آلیاژ مس و برنج فلزاتی هستند که برای قلمزنی عموماً استفاده می شوند. اشیای بسیاری مانند ظروف، گلدان ها، تابلوها و ... با هنر قلمزنی آراسته شده اند، که زیبایی خیره کننده شان نظر همه را به خود جلب می کند.

پارچه قلمکار اصفهان

یکی دیگر از صنايع دستی اصفهان پارچه قلمکار است. تاریخ پیدایش هنر قلمکاری به زمان حمله مغول ها باز می گردد، که نوعی ایده ی جدید از هنرمندان ایرانی بود. سپس در دوران صفویه گسترش یافت. در زمان شاه عباس صفوی از این پارچه های زیبا برای دوخت لباس استفاده می شد و توجه درباریان را به خود جلب کرد بطوری که لباس هایشان را با این پارچه ها تهیه می کردند. پارچه های زمان صفوی بسیار پرکار بود و کمتر جای خالی در آن ها دیده می شد. امّا از رونق آن در دوران قاجار کاسته شد، سپس در دوران پهلوی اول با دادن تمهیدات ویژه سبب رونق حرفه قلم کاری روی پارچه شدند. امروزه در خانه هر ایرانی، می توان یکی از این پارچه های زیبا را دید.

هنر سنتی قلمکاری به معنای تصویر کردن نقوش و طرح هایی بر روی پارچه ساده از جنس کتان و کرباس می باشد. اوایل این عمل با قلم مو انجام می شد ولی به علّت صرف وقت و هزینه، هنرمندان ترجیح دادند مهرهایی را حکاکی کنند، و این کار را برایشان ساده تر کرد. بیشتر طرح های که بر روی این پارچه ها دیده می شود تصویر عشاق، تصاویر تاریخی، تصویر شعرا، تصاویر طبیعت، بته و جقه که به نسبت بقیه طرح ها پرطرفدارتر است. این پارچه ها بصورت سفره، سجاده، لباس، روتختی و ... عرضه می شوند.

خاتم کاری، صنایع دستی بسیار زیبای اصفهان

یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان خاتم کاری است. قدمت این هنر هم به دوران صفوی بر می گردد، در آن زمان کاخ ها، رحل قران ها، میز و صندلی ها خاتم کاری شده بودند. ابتدا مرکز خاتم سازی، شهر اصفهان بود. امّا بعدها این هنر در شیراز رونق بیشتری گرفت و امروزه خاتم سازی شیراز جایگاه بالاتری دارد.

هنر آراستن سطح شی ها را بوسیله مثلث های کوچک، در طرح های مختلف را خاتم سازی می گویند. این مثلث ها از جنس عاج، استخوان، مفتول برنج، چوب و بعضی اوقات طلا هستند. خاتم اصفهان به روش خاتم شیراز ساخته می شود، گاهی با نقره یا مینا کاری همراه می شود، که در شیراز نمی توان دید. آثار زیبای خاتم سازی که در بازارهای اصفهان جلب توجه می کنند اشیای تزئینی، جعبه های زیبا، قاب عکس، شطرنج، تخته نرد و ... هستند.

فیروزه کوبی اصفهان

فیروزه کوبی هنری است، که قدمت چندانی ندارد. فیروزه کوبی در مشهد انجام می شد ولی بعدها، حدود 70 سال پیش توسط "یوسف حکیمان" به اصفهان آورده شد. صنعتگران مشغول به این حرفه و تولیدات محدود است.  

ظروف فیروزه کوبی شده از جنس مس، نقره، برنج، برنز می باشند، در این هنر فیروزه هایی که از کارگاه های فیروزه تراشی شهرهایی مثل مشهد و نیشابور تهیه شده اند در اندازه های کوچکی، بصورت موزاییک بر روی اشیاء چسبانده می شوند. این هنر زیبا در ساخت آینه شمعدان، گلدان، ظروف و زیورآلات استفاده می شود.

گیوه بافی نشلج کاشان

گیوه بافی نشلج از صنایع دستی قدیمی شهر کاشان محسوب می شود. نشلج از روستاهای استان اصفهان است که از دیرباز در آن گیوه بافی مرسوم بوده و شهرت گیوه هایش بسیار است. در کتاب تاریخی من باب کاشان سال 1296 از این گیوه های نشلجی چنین یاد شده که مردان و زنان این روستا به بافتن گیوه مشغول هستند. مردان تخت گیوه را می کشند و زنان رویه ی آن را می بافند. تخت گیوه از پوست گاو، کتیرا و پارچه تهیه می شود که توسط آقایان روستا انجام می شود و پس از تمام شدن تخت گیوه رویه ی آن یا تخت کش را به زنان می سپارند تا آن را ببافند.

سرمه دوزی از دیگر صنایع دستی اصفهان

سرمه دوزی هنر اصیل زنان اصفهانی بوده است که تا امروز رواج پیدا کرده و در استان های مختلفی آن را مشاهده می شود. سرمه دوزی یکی از رودوزی ها بر روی پارچه ها است که موجب شکیل شدن و تزئین پارچه می گردد. عمده پارچه های سرمه دوزی ترمه می باشند اما سرمه را نیز بر روی پارچه های ساده و مخمل نیز می توان مشاهده کرد. انواع سرمه دوزی بر روی لباس ها، سر آستین ها، جانمازها و سجاده ها و ... مشاهده می شود.

در سفر به اصفهان می توانید جانماز و سجاده های زیبا و بی نظیر هنر دست هنرمندان اصفهانی را از بازارهای سنتی تهیه کنید. طرح های سرمه دوزی در قالب های گل و بوته، بوته جقه و برگ و ... است که در ابتدا طرح بر روی پارچه انداخته می شود و سپس توسط نخ سرمه دوزی دوخته می شود. نخ سرمه با الیاژهای متفاوت باعث می شود که طرح و قیمت هر کار فرق داشته باشد. قدمت سرمه دوزی را به دوران اشکانیان بسط می دهند اما از دیرینگی این هنر اصیل بر روی لباس ها مدرک مستند در دست نیست.

ملیله سازی از صنایع دستی اصفهان

ملیله سازی از ظریف ترین صنايع دستی اصفهان است. این هنر زیبا، نیاز به دقت، وقت و حوصله ی بسیاری دارد. گاهی در ساخت اجناس ظریف و زیبایی چون گوشواره و گل سینه از زرگران و میناسازان حرفه ای کمک گرفته می شود تا جلوه ی چند برابری داشته باشند. زیورآلات، ظروف و اشیاء تزئینی بسیار زیبایی با این هنر خلق می شود.

قلمکارسازی از دیگر صنایع دستی اصفهان

قلمکارسازی يکی از صنايع دستی پر سابقه ای است که قرنها در اوج شهرت بود و از دوره مغولها در ايران مرسوم شده است. در دوره مذکور به منظور جلب نظر خوانين مغول ايرانيان نيز دست به ابتکاراتی زدند که از جمله ابداع نقاشی روی پارچه يا پارچه های قلمکار بود، سپس اين صنعت در زمان صفويه گسترش بيشتری پيدا کرد. به هر صورت عمر پرشکوه اين صنعت در زمان صفويه بود و در اواسط عصر قاجاريه بتدريج از رونق آن کاسته شد.

در زمان سلطنت شاه عباس کبير اين صنعت رونق بسزايی يافت و بيشتر لباسهای مردانه و زنانه از پارچه های قلمکار تهيه می شد و اين پارچه ها در اين زمان شهرت فراوان داشته و مورد توجه درباريان بود و از اينرو بيشتر لباس آنان از " قلمکارزر" يا " اکليلی" تهيه می شد.

نگارگری از دیگر صنایع دستی اصفهان

یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان نگارگری است. نگارگری در ايران از سابقه ای طولانی برخوردار است. در زمان شاه عباس دوم که اصفهان پايتخت و مرکز هنر ايران شد، نگارگری هم در اين شهر تکامل يافت. معمولاً برای نگارگری از چوب، عاج، فيبر و استخوان استفاده می شود و هر کارگاه راساً اقدام به توليد می کند و معمولاً برای دور قاب عکس و جعبه از خاتم و مينا استفاده می شود. ضمن آن که بايد گفت عده ای از هنرمندان اصفهانی نيز در زمينه طراحی فرش، تذهيب و تشعير هم فعاليت دارند.

سوزندوزی 

سوزندوزی از صنایع دستی اصفهان است که توليدش در انحصار زنان و دختران خانه دار است. در حال حاضر از اين هنر علاوه بر کلاه برای تهيه زير ليوانی، کمربند، کفش، جليقه استفاده به عمل می آيد. طرحهای سوزندوزان عموماً ذهنی و ملهم از برداشتها و بينشهای مشخص هنرمندان از محيط طبيعت است و بيشتر شامل گل بوته های تمثيلی می شود.

کاشی سازی

کاشی سازی یکی از اصلی ترین صنایع دستی اصفهان است. در این فرآورده ها ویژگی طرحها و نقشهای قدیمی به خوبی حفظ شده است و حتی امروز هم خواستاران بسیاری دارد. از دیگر هنرهایی که با استفاده از کاشی در این استان انجام می گیرد کاشی معرق می باشد که عبارت از بریدن و خرد کردن کاشی و در کنار هم قرار دادن آنهاست.

از آنجا که نقشهایی که روی کاشی ها پیاده می شود تا حدی پیچیده است کاشی سازها نمی توانند آنها را به صورت ذهنی ترسیم کنند، از این رو صنعتگران طرحهای مورد نظر را به طراحان سفارش می دهند. پس از اینکه طرح مورد نظر تهیه شد صنعتگران آنرا روی کاشی پیاده می کنند. برای این منظور طرح مورد نظر را روی کاشی ساده که قبلاً آماده شده قرار می دهند و سپس روی خطوط طرح، سوزن فرو می کنند و به این ترتیب خطوط نقشه در جای سوزن باقی می ماند که با ریختن گرد زغال روی منفذهای ایجاد شده، شکل و طرح مورد نظر برروی کاشی انتقال داده می شود. پس از آن خطوط را بر حسب ذوق و سلیقه رنگ آمیزی کرده و جهت پخت به داخل کوره می گذارند. از این به بعد محصول آماده عرضه به بازار خواهد بود.

هنر مشبک

هنر مشبك قدمتی دیرینه دارد. از زمانی كه انسانهای اولیه از غارنشینی به صحرا نشینی روی آوردند و از سنگ برای خود چهار دیواری ساختند، برای روشنایی داخل كلبه پنجره ای از پوست حیوان، چوب، برگ یا سنگی كه سوراخ سوراخ شده بود، تعبیه كردند. بدین ترتیب ضمن جلوگیری از ورود سرما تا حدی روشنایی كلبه را تامین كردند. كم كم این سوراخ ها به اشكال هنری تبدیل شد. امروزه آثار مشبك را بر درها، منابر، امام زاده ها، مساجد، ظروف فلزی و سفال، كه هنرمند به مهارت خاصی آن را مشبك كرده، فلز (آلومینیوم، مس، طلا، نقره)، چوب (انواع تخته سه لایی)، استخوان حیوانات (عاج، استخوان شتر، استخوان اسب)، چرم، سنگ پلاستیك، یونولیت، فرمیكا، نئوپان و... می توان مشاهده كرد.

پیشنهاد ما به شما سفر به اصفهان است و در صورت امکان بازار های قیصریه، بازار مسگر ها، بازار اشرف، بازار ترکش دوز ها و از دیگر بازار های قدیمی این شهر دیدن کنید. بهترین بازار ها برای خرید صنایع دستی اصفهان، بازار های سنتی اطراف میدان نقش جهان می باشند.

بازار صنایع دستی اصفهان

با حال و هوای خوش وارد بازار صنایع دستی اصفهان شوید و هنر هنرمندان این مرز و بوم را از نزدیک ببینید. هنرمندانی که سالیان سال با تلاش و بدون خستگی به آموختن هنرهای محتلف پرداختند تا ذوق هنری اصفهان پابرجا بماند. 

وارد بازار صنایع دستی اصفهان که می شوی برای لحظه ای محو هنرنمایی هنرمندان اصفهانی می شوی؛ هنرمندانی که هنر های خود را روی مس و استخوان و پارچه به طرز حیرت آوری به رخ بیننده کشیده اند. سراسر بازار پر است از سفره های قلمکار رنگارنگ، منبت، نقاشی روی استخوان، قلم زنی های بینظیر و تذهیب. اگر اهل لباس سنتی باشی یکی دو فروشگاه در گوشه و کنار میدان آماده اند تا شعر مورد علاقه ات را روی آن چاپ کرده و یاد اصفهان را برایت جاودانه کنند.