خرید صنایع دستی کرمان یکی از دلایل سفر به این شهر زیبا و دوست داشتنی است. شهری با مردمانی خونگرم و مناطق دیدنی بسیار زیبا و آب و هوایی کویری که در روزهای تابستان بسیار گرم و در زمستان سرمایی خشک و تند دارد. با ما همراه باشید تا به معرفی صنایع دستی و هنری کرمان بپردازیم.
کرمان شهری تاریخی با جاذبه های دیدنی فراوان که در مرکز ایران واقع شده است. هر مسافر، به هر شهری که سفر می کند اگر تاریخچه و جاذبه های دیدنی و سوغات آن شهر را بشناسد؛ می تواند از لحظات سفر خود بیشتر لذت ببرد. ما هم در نشاط آوران تمام تلاش خود را کرده ایم تا شادی و نشاط را برای شما به ارمغان بیاوریم. در این قسمت قصد داریم به معرفی سوغات کرمان و به خصوص صنایع دستی کرمان بپردازیم. با ما همراه باشید. به شما توصیه می کنیم مقاله جاهای دیدنی کرمان را نیز مطالعه کنید.
معرفی صنایع دستی کرمان
صنایع دستی شهر کرمان مانند سایر شهر های ایران دارای تنوع بسیاری است. در شهر کرمان بازار قدیمی به نام بازار گنجعلی خان وجود دارد که از قدیم الایام محلی برای عرضه ی صنایع دستی و سوغات کرمان می باشد. با گذر از این بازار متوجه خواهید شد که صنایع دستی شهر کرمان همانند سوغاتی های آن تنوع بسیاری دارد و تمام سلیقه ها را راضی می کند. صنایع دستی کرمان مس، پته دوزی، قالی بافی، مشبک چوب و عریض بافی هستند. بعضی از این صنایع دستی مانند قالی بافی در کارگاه ها و گروهی دیگر مانند شال بافی، عریض بافی و پته دوزی بصورت خانگی و توسط زنان و دختران کرمانی تولید می شدند که تقریباً بجز پته دو هنر دیگر از رونق افتاده است.
شاید بسیاری از از این صنایع دستی را در دیگر شهرهای ایران نیز بتوان یافت؛ اما به یاد داشته باشید تغییراتی کوچک که توسط دستان هنرمندان در هر شهر و روستایی بر روی صنایع دستی ایجاد می گردد، هرکدام تاریخچه و پیشینه ای دارد. صنایع دستی تهران با کرمان متفاوت است و همینطور نمی توان دست سازه های کرمانی را با شیراز و اصفهان مقایسه کرد.
علاوه بر موارد گفته شده، دیگر صنایع دستی استان کرمان عبارتند از:
- گلیم بافی
- شال بافی
- قالیچه افشار
- چاقو سازی راین
- معرق چوب
- قلم زنی مس
- خوس (بافت الیاف طلایی،نقره ای و ... بر روی لباس)
- سیس بافی (بافت سبد و حصیر با گیس های درخت خرما)
قالی بافی کرمان
قالی کرمان آنقدر مشهور و محبوب است که حتی به دلیل کیفیت بسیار بالای این قالی ها در ضرب المثل های ایران نیز استفاده شده است. حتما" بارها این جمله رو شنیدید که " مثل قالی کرمون می مونه" ! یکی از سوغات پر طرفدار و محبوب و صنایع دستی بسیار شاخص کرمان، قالی های دستباف هنرمندان این شهر است. پس کم لطفیست اگر به عنوان اولین صنایع دستی کرمان از قالی های بی نظیر آن نام نبریم.
قالی دست بافت کرمان از صنایع دستی بنام کرمان است. قالی بافی در این استان از دوران صفویان رواج دارد و قدمت قالی بافی در کرمان، این شهر را در زمینه فرش و قالی دست بافت مشهور نموده و طرفداران جهانی بسیاری دارد. خیلی از قالی های پهن شده در کاخ های جهان بدست هنرمندان کرمانی بافته شده اند. شهرت قالی کرمان به علّت درآمیزی طرح و رنگ است و در اندازه های مختلف بافته می شوند.
هنرمندان حاذق کرمانی فرش هایی در اندازه های 100 متر هم بصورت سفارشی بافته اند. بخشی از پشم مورد نیاز برای بافت قالی های کرمان از خراسان و بخشی از کرمانشاه تأمین میشود همچنین در کرمان، رفسنجان، ماهان، راور و چند شهر دیگر در استان کرمان پشم های مرغوبی تولید می شود. از جمله طرح های رایج در قالی های کرمان خشتی، سرام، نقش گل محمدی، قاب قرآنی، ستونی، قابی، شاه عباسی، ترنجی، افشان، برگ فرنگی، شکارگاه و درختی می باشد.
قالی های کرمان در صادرات نقش بسزایی دارند. چنانچه قصد خرید فرش دست بافت داشتید حتماً سری به استان کرمان بزنید.
پته دوزی کرمان
پته دوزی از معروفترین صنایع دستی کرمان است، پته نوعی سوزن دوزی است که توسط زنان و دختران هنرمند کرمان خلق میشود. در این هنر نخ های کرکی ابریشمی، الوان یا پشمی بر روی پارچه هایی دوخته می شود. پارچه زیری پته عریض نام دارد که به رنگ های سبز، قرمز، سفید، زرد، سرمه ای، نارنجی،مشکی، عنابی و قهوه ای به چشم می خورد. رایج ترین رنگ عریض مورد استفاده در پته سفید و قرمز است. وجود اثری چون روپوش مقبره ی نعمت الله ولی نشان دهنده ی قدمت این هنر است برای دوخت این پته ی بزرگ حدود یک قرن پیش 16 نفر زن هنرمند مشغول بودند.
آشنایی بیشتر با پته دوزی
قبل از دوخت بر روی پارچه ها طراحان هنرمند، طرح هایی بر روی پارچه ایجاد میکنند. مواد اولیه مورد نیاز برای پته دوزی سوزن، قیچی، انگشتانه، پارچه و نخ است. طرح پته ای یا درخت زندگی معروف ترین نقش پته می باشد که به نام هایی مانند پته میری، پته جقه ای، پته بادامی، پته ترمه ای و غیره مشهور است. همچنین طرح هایی چون لچک ترنجی و نقش حیوانات، مخصوصا پرندگان کاربرد دارد. پته بصورت جانماز، زیر لیوانی، سجاده، رومیزی و ... برای خرید در دسترس قرار دارد. پته دوزی مختص استان کرمان است و میتواند سوغات و یادگاری اختصاصی این شهر باشد.
شاید بتوان زیباترین نمونه پته دوزی را روپوش مقبره شاه نعمت الله ولی را دانست. تاریخ دوخ پته مقبره شاه نعمت به سال 1285 یعنی بیش از 100 سال پیش برمی گردد. هنر ایران و ایرانی به طول تاریخ است و از دیرباز تا به امروز زبانزد همگان است و بسیاری از کلکسیونرها در سراسر جهان به جمع آوری صنایع دستی و اثار دستباف ایران می پردازند تا زیبایی را به خانه ی خود بیاورند.
مس از دیگر صنایع دستی کرمان
شاید خیلی ها مس کرمان را با تیم فوتبال این شهر بشناسند. مس، یکی دیگر از صنایع دستی کرمان است که در بازارهای این شهر عرضه می شود. ظروف مسی بسیار زیبا که بسیاری از خانواده ها برای دکوراسیون آشپزخانه خود این ظروف مسی را خریداری می کنند و جلوه ی بسیار زیبایی به خانه و کاشانه ی خود هدیه می کنند.
یکی دیگر از صنایع دستی استان کرمان که می توان از آن به زیبایی یاد کرد هنر مسگری میباشد. اگر به بازار گنجعلی خان کرمان رفته باشید آنچه بیشتر از همه نظرتان را جلب می کند مغازه ها و استادکارانی است که مشغول به ساخت اشیای مسی هستند.
مس کرمان را اکثر افراد می شناسند و یکی از انگیزه هایشان در سفر به کرمان خرید مس است مخصوصاً ظروف مسی که طبخ غذا در آن ها بسیار مفید است. از صنایع دستی مسی کرمان میتوان به کشکول، سینی، تابلو، قابلمه، ظروف غذا خوری و ... اشاره کرد.
عریض بافی کرمان
عریض بافی بافت نوعی پارچه نسبتاً ضخیم و پشمی است که پارچه زیر ساخت پته دوزی می باشد. در قدیم از این پارچه ها برای دوخت لباس هایی همچون کت و پالتو استفاده می شده است. امّا امروز تولید عریض کم شده و حتی دیگر در پته دوزی هم استفاده نمی شود. در استان کرمان عریضی بافی های قدیمی در خانواده ها به ارث می رسد و دست به دست می شود.
مشبک چوب از دیگر صنایع دستی کرمان
مشبک نیز از صنایع دستی کرمان است و به معنای شبکه شدن، پنجره ای شدن یا ایجاد سوراخ هایی بر روی اشیاء می باشد. این هنر در گذشته محبوبیت بسیاری داشته است. میتوان بر روی درها، پنجره ها و منبرهای مساجد و بسیاری از آثار تاریخی این هنر زیبا را دید. هنر مشبک کاری به دو صورت اجرا می شود، به شکل غیر پیوسته و پیوسته. غیر پیوسته یعنی چوب جدا جدا بریده شده و بر روی سطح طرح چسبیده می شوند.
شکل پیوسته که کل طرح به هم متصل می باشد. این هنر زیبا را در تابلو ها، اشیاء تجملاتی و ... میتوان دید. استادکاران ماهری در این زمینه در کرمان ظهور کردند و این هنر را به کمال رساندند. در این زمینه می توان از استاد اکبر صوتی کرمانی یاد کرد.
کاشی و سرامیک رفسنجان
یکی از عجیب ترین صنایع دستی کرمان، کاشی و سرامیک رفسنجان آن است. خاک مرغوب رفسنجان موجب شده تا کارخانه های کاشی و سرامیک زیادی در آن منطقه رونق پیدا کند. کلمه ی سرامیک از کراموس برگرفته شده به معنای سفالینه که در گذشته خطه هایی که خاک مرغوب داشتند کاشی و سفالینه های دست ساز را درست می کردند. کاشی از دو قسمت استخوان بندی و لعاب رو تشکیل می شود که در گذشته لعاب رویی نبوده است و روی خشت زیرین تصویر و نقوشی را حک می کردند.
پس از روی کار آمدن لعاب و پیدایش نقوش بر روی سرامیک و کاشی هنرهایی مثل کاشی کاری و ... پدیدآمد. یکی دیگر از صنایع دستی پر طرفدار استان کرمان، کاشی کاری های سنتی و دست ساز آن است. بعلاوه امروزه کاشی های سفارشی نیز تولید می شود به گونه ای که طرح های خاص مثل مساجد، بناها، اشخاص معروف و ... با نرم افزار بر روی لعاب سرامیک حک می شود و بدین ترتیب افراد می توانند کاشی مورد نظر خود را در قطعات مختلف سفارش دهند.
قالی کرمان با ارزش ترین صنایع دستی کرمان
با نگاهی به تاریخ متوجه می شویم که در آغاز قرن بیستم نام کرمان به عنوان یکی از معروف ترين مراکز قاليبافی جهان بر سر زبان ها بوده است. گفته می شود در آستانه جنگ جهانی اول بیش از ۵۰۰۰ دار قالی در این استان وجود داشته است.
امروزه این استان هنوز هم جایگاه ویژه ای در قالیبافی دارد. با تماشای هر یک از قالی های کرمان، طرح و رنگ آن را متفاوت از دیگری خواهید دید. تکرار نقش و نگار در این قالی ها به ندرت اتفاق می افتد. افتخار این استان در صنعت قالیبافی، بافت فرش های سفارشی ۱۰۰ متری در گذشته می باشد.
طرح های شاه عباسی قالی کرمان
طرح های شاه عباسی تبدیل به نمادی برای معماران و طراحان ایرانی شده است. فرش هیا با طرح شاه عباسی به صورت ریزبافت و معمولا" در ابعاد تا 2 متر مربع به کار می روند. این نوع بافت ها دارای 40 رج گره ی فارسی هستند که زیبایی بی حد و مرزی را به قالی می بخشد.
در قالی کرمان طرح های شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و قاب قرآنی دیده می شود. قالیبافی علاوه بر شهر کرمان در مناطق رفسنجان، جوبار، ماهان، روار،کوهپايه، چترود، خانوک، هوتک، سرآسياب و سردار نیز رواج دارد.
آجیده دوزی از صنایع دستی کرمان
آجیده دوزی، لایه دوزی یا پنبه دوزی یکی از هنرهای قدیمی ایرانی است که از زمان هخامنشیان تا به امروز، ریشه در هنر ایران و ایرانی دوانده است. هنر آجیده دوزی با طرح های برجسته دیده می شود. در دوره ی صفویه ، زندیه ، افشاریه و قاجاریه آجیده دوزی بر روی پارچه ی قلمکار ریزنقش و به شکل بخیه دوزی انجام می شد. از این هنر در تولید روبالشی، البسه، کلاه های دوریشی و شب کلاه، سجاده، روانداز، روتختی و وسایل آشپزخانه؛ استفاده می شود.
پارچه ی ابریشمی، نخی، پنبه ای، مخملی، ساتن، کتان، تافته، اطلسی و پارچه های تلفیقی از نوع و جنس های مختلف به عنوان پایه ی این کار استفاده می شوند و نقوش هندسی ، گل و مرغ، گل بته ای، طره ای لچکی، شمسه ای و اسلیمی رایج ترین نقش های به کار رفته در این هنر می باشند.
قالیچه های افشاری
همانطور که در قسمت های بالایی توضیح دادیم؛ قالی کرمان بسیار پر طرفدار و محبوب است. یکی از انواع بسیار مهم این قالی ها، قالیچه افشاری است که بیشتر در منطقه سیرجان بافته می شود. وجه تسمیه این نوع قالی به بافندگان هنرمند آن ها باز می گردد. تار و پود این قالی ها را ایلات افشاری که به کرمان کوچ کرده اند در هم می آمیزند. فالیچه های افشاری دارای طرح ها و رنگ های متنواع و متفاوتی هستند و هر ایلی متناسب با سلیقه ی خود اقدام به طراحی و بافندگی می کنند.
شالبافی از دیگر صنایع دستی کرمان
شایداین نکته عجیب به نظر برسد و برای شما تازگی داشته باشد که، قبل از هنر قالی بافی، شال بافی در میان هنرمندان کرمانی بسیار رونق داشته است. بسیاری از طرح ها و نقش و نگارهای قدیم فرش ها و قالی های کرمان بر گرفته از طراحی هنرمندان بر روی شال ها است. ابعاد این شال ها معمولا به طول 3 متر و عرض یک چهارم است که در طرح و رنگ هایی مانند لاکی، لاجوردی، بوتهای، شاخ گوزنشی و ترمه و زنگاری بافته می شوند.
آیا صنایع دستی دیگری از کرمان می شناسید؟
ما تمام تلاش خود را کردیم تا اطلاعات دقیقی در مورد صنایع دستی کرمان با شما به اشتراک بگذاریم. خاطرات سفر خود به کرمان را با ما اشتراک بگذارید و اگر از اهالی کرمان هستید و صنایع دستی دیگری می شناسید که در لیست فوق نوشته نشده است حتما" در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید و ما و دیگران را آگاه کنید.
نظرات و دلنوشته های ثبت شده ...