صنایع دستی کرمان

خرید صنایع دستی کرمان یکی از دلایل سفر به این شهر زیبا و دوست داشتنی است. شهری با مردمانی خونگرم و مناطق دیدنی بسیار زیبا و آب و هوایی کویری که در روزهای تابستان بسیار گرم و در زمستان سرمایی خشک و تند دارد. با ما همراه باشید تا به معرفی صنایع دستی و هنری کرمان بپردازیم.

کرمان شهری تاریخی با جاذبه‌های دیدنی فراوان که در مرکز ایران واقع شده است. هر مسافر، به هر شهری که سفر می‌کند اگر تاریخچه و جاذبه‌های دیدنی و سوغات آن شهر را بشناسد؛ می‌تواند از لحظات سفر خود بیشتر لذت ببرد. ما هم در نشاط آوران تمام تلاش خود را کرده‌ایم تا شادی و نشاط را برای شما به ارمغان بیاوریم. در این قسمت قصد داریم به معرفی سوغات کرمان و به خصوص صنایع دستی کرمان بپردازیم. با ما همراه باشید. به شما توصیه می‌‎کنیم مقاله جاهای دیدنی کرمان را نیز مطالعه کنید.

معرفی صنایع دستی کرمان

صنایع دستی شهر کرمان مانند سایر شهر های ایران دارای تنوع بسیاری است. در شهر کرمان بازار قدیمی به نام بازار گنجعلی خان وجود دارد که از قدیم الایام محلی برای عرضه ی صنایع دستی و سوغات کرمان می باشد. با گذر از این بازار متوجه خواهید شد که صنایع دستی شهر کرمان همانند سوغاتی های آن تنوع بسیاری دارد و تمام سلیقه ها را راضی می کند. صنایع دستی کرمان مس، پته دوزی، قالی بافی، مشبک چوب و عریض بافی هستند. بعضی از این صنایع دستی مانند قالی بافی در کارگاه ها و گروهی دیگر مانند شال بافی، عریض بافی و پته دوزی بصورت خانگی و توسط زنان و دختران کرمانی تولید می شدند که تقریباً بجز پته دو هنر دیگر از رونق افتاده است.

شاید بسیاری از از این صنایع دستی را در دیگر شهرهای ایران نیز بتوان یافت؛ اما به یاد داشته باشید تغییراتی کوچک که توسط دستان هنرمندان در هر شهر و روستایی بر روی صنایع دستی ایجاد می‌گردد، هرکدام تاریخچه‌ و پیشینه‌ای دارد. صنایع دستی تهران با کرمان متفاوت است و همینطور نمی‌توان دست‌سازه‌های کرمانی را با شیراز و اصفهان مقایسه کرد.

علاوه بر موارد گفته شده، دیگر صنایع دستی استان کرمان عبارتند از:

• گلیم بافی
• شال بافی
• قالیچه افشار
• چاقو سازی راین
• معرق چوب
• قلم زنی مس
• خوس (بافت الیاف طلایی،نقره ای و … بر روی لباس)
• سیس بافی (بافت سبد و حصیر با گیس های درخت خرما)

قالی بافی کرمان

قالی کرمان آنقدر مشهور و محبوب است که حتی به دلیل کیفیت بسیار بالای این قالی‌ها در ضرب المثل‌های ایران نیز استفاده شده‌است. حتما” بارها این جمله رو شنیدید که ” مثل قالی کرمون می‌مونه” ! یکی از سوغات پر طرفدار و محبوب و صنایع دستی بسیار شاخص کرمان، قالی‌های دستباف هنرمندان این شهر است. پس کم لطفیست اگر به عنوان اولین صنایع دستی کرمان از قالی‌های بی نظیر آن نام نبریم.

قالی دست بافت کرمان از صنایع دستی بنام کرمان است. قالی بافی در این استان از دوران صفویان رواج دارد و قدمت قالی بافی در کرمان، این شهر را در زمینه فرش و قالی دست بافت مشهور نموده و طرفداران جهانی بسیاری دارد. خیلی از قالی های پهن شده در کاخ های جهان بدست هنرمندان کرمانی بافته شده اند. شهرت قالی کرمان به علّت درآمیزی طرح و رنگ است و در اندازه های مختلف بافته می شوند.

هنرمندان حاذق کرمانی فرش هایی در اندازه های 100 متر هم بصورت سفارشی بافته اند. بخشی از پشم مورد نیاز برای بافت قالی های کرمان از خراسان و بخشی از کرمانشاه تأمین میشود همچنین در کرمان، رفسنجان، ماهان، راور و چند شهر دیگر در استان کرمان پشم های مرغوبی تولید می شود. از جمله طرح های رایج در قالی های کرمان خشتی، سرام، نقش گل محمدی، قاب قرآنی، ستونی، قابی، شاه عباسی، ترنجی، افشان، برگ فرنگی، شکارگاه و درختی می باشد.

قالی های کرمان در صادرات نقش بسزایی دارند. چنانچه قصد خرید فرش دست بافت داشتید حتماً سری به استان کرمان بزنید.

پته دوزی کرمان

پته دوزی از معروفترین صنایع دستی کرمان است، پته نوعی سوزن دوزی است که توسط زنان و دختران هنرمند کرمان خلق میشود. در این هنر نخ های کرکی ابریشمی، الوان یا پشمی بر روی پارچه هایی دوخته می شود. پارچه زیری پته عریض نام دارد که به رنگ های سبز، قرمز، سفید، زرد، سرمه ای، نارنجی،مشکی، عنابی و قهوه ای به چشم می خورد. رایج ترین رنگ عریض مورد استفاده در پته سفید و قرمز است. وجود اثری چون روپوش مقبره ی نعمت الله ولی نشان دهنده ی قدمت این هنر است برای دوخت این پته ی بزرگ حدود یک قرن پیش 16 نفر زن هنرمند مشغول بودند.

آشنایی بیشتر با پته دوزی

 قبل از دوخت بر روی پارچه ها طراحان هنرمند، طرح هایی بر روی پارچه ایجاد میکنند. مواد اولیه مورد نیاز برای پته دوزی سوزن، قیچی، انگشتانه، پارچه و نخ است. طرح پته ای یا درخت زندگی معروف ترین نقش پته می باشد که به نام هایی مانند پته میری، پته جقه ای، پته بادامی، پته ترمه ای و غیره مشهور است. همچنین طرح هایی چون لچک ترنجی و نقش حیوانات، مخصوصا پرندگان کاربرد دارد. پته بصورت جانماز، زیر لیوانی، سجاده، رومیزی و … برای خرید در دسترس قرار دارد. پته دوزی مختص استان کرمان است و میتواند سوغات و یادگاری اختصاصی این شهر باشد.

شاید بتوان زیباترین نمونه پته دوزی را روپوش مقبره شاه نعمت الله ولی را دانست. تاریخ دوخ پته مقبره شاه نعمت به سال 1285 یعنی بیش از 100 سال پیش برمی‌گردد. هنر ایران و ایرانی به طول تاریخ است و از دیرباز تا به امروز زبانزد همگان است و بسیاری از کلکسیونرها در سراسر جهان به جمع آوری صنایع دستی و اثار دستباف ایران می‌پردازند تا زیبایی را به خانه‌ی خود بیاورند.

مس از دیگر صنایع دستی کرمان

شاید خیلی‌ها مس کرمان را با تیم فوتبال این شهر بشناسند. مس، یکی دیگر از صنایع دستی کرمان است که در بازارهای این شهر عرضه می‌شود. ظروف مسی بسیار زیبا که بسیاری از خانواده‌ها برای دکوراسیون آشپزخانه خود این ظروف مسی را خریداری می‌کنند و جلوه‌ی بسیار زیبایی به خانه و کاشانه‌ی خود هدیه می‌کنند.

یکی دیگر از صنایع دستی استان کرمان که می توان از آن به زیبایی یاد کرد هنر مسگری میباشد. اگر به بازار گنجعلی خان کرمان رفته باشید آنچه بیشتر از همه نظرتان را جلب می کند مغازه ها و استادکارانی است که مشغول به ساخت اشیای مسی هستند.

مس کرمان را اکثر افراد می شناسند و یکی از انگیزه هایشان در سفر به کرمان خرید مس است مخصوصاً ظروف مسی که طبخ غذا در آن ها بسیار مفید است. از صنایع دستی مسی کرمان میتوان به کشکول، سینی، تابلو، قابلمه، ظروف غذا خوری و … اشاره کرد.

عریض بافی کرمان

عریض بافی بافت نوعی پارچه نسبتاً ضخیم و پشمی است که پارچه زیر ساخت پته دوزی می باشد. در قدیم از این پارچه ها برای دوخت لباس هایی همچون کت و پالتو استفاده می شده است. امّا امروز تولید عریض کم شده و حتی دیگر در پته دوزی هم استفاده نمی شود. در استان کرمان عریضی بافی های قدیمی در خانواده ها به ارث می رسد و دست به دست می شود.

مشبک چوب از دیگر صنایع دستی کرمان

مشبک نیز از صنایع دستی کرمان است و به معنای شبکه شدن، پنجره ای شدن یا ایجاد سوراخ هایی بر روی اشیاء می باشد. این هنر در گذشته محبوبیت بسیاری داشته است. میتوان بر روی درها، پنجره ها و منبرهای مساجد و بسیاری از آثار تاریخی این هنر زیبا را دید. هنر مشبک کاری به دو صورت اجرا می شود، به شکل غیر پیوسته و پیوسته. غیر پیوسته یعنی چوب جدا جدا بریده شده و بر روی سطح طرح چسبیده می شوند.

شکل پیوسته که کل طرح به هم متصل می باشد. این هنر زیبا را در تابلو ها، اشیاء تجملاتی و … میتوان دید. استادکاران ماهری در این زمینه در کرمان ظهور کردند و این هنر را به کمال رساندند. در این زمینه می توان از استاد اکبر صوتی کرمانی یاد کرد.

کاشی و سرامیک رفسنجان

یکی از عجیب ترین صنایع دستی کرمان، کاشی و سرامیک رفسنجان آن است. خاک مرغوب رفسنجان موجب شده تا کارخانه های کاشی و سرامیک زیادی در آن منطقه رونق پیدا کند. کلمه ی سرامیک از کراموس برگرفته شده به معنای سفالینه که در گذشته خطه هایی که خاک مرغوب داشتند کاشی و سفالینه های دست ساز را درست می کردند. کاشی از دو قسمت استخوان بندی و لعاب رو تشکیل می شود که در گذشته لعاب رویی نبوده است و روی خشت زیرین تصویر و نقوشی را حک می کردند.

پس از روی کار آمدن لعاب و پیدایش نقوش بر روی سرامیک و کاشی هنرهایی مثل کاشی کاری و … پدیدآمد. یکی دیگر از صنایع دستی پر طرفدار استان کرمان، کاشی کاری های سنتی و دست ساز آن است. بعلاوه امروزه کاشی های سفارشی نیز تولید می شود به گونه ای که طرح های خاص مثل مساجد، بناها، اشخاص معروف و … با نرم افزار بر روی لعاب سرامیک حک می شود و بدین ترتیب افراد می توانند کاشی مورد نظر خود را در قطعات مختلف سفارش دهند.

قالی کرمان با ارزش‌ترین صنایع دستی کرمان

با نگاهی به تاریخ متوجه می‌شویم که در آغاز قرن بیستم نام کرمان به عنوان یکی از معروف‌ترین مراکز قالیبافی جهان بر سر زبان‌ها بوده‌است. گفته می‌شود در آستانه جنگ جهانی اول بیش از ۵۰۰۰ دار قالی در این استان وجود داشته‌است.
امروزه این استان هنوز هم جایگاه ویژه ای در قالیبافی دارد. با تماشای هر یک از قالی‌های کرمان، طرح و رنگ آن را متفاوت از دیگری خواهید دید. تکرار نقش و نگار در این قالی‌ها به ندرت اتفاق می‌افتد. افتخار این استان در صنعت قالیبافی، بافت فرش‌های سفارشی ۱۰۰ متری در گذشته می باشد.

طرح‌های شاه عباسی قالی کرمان

طرح‌های شاه عباسی تبدیل به نمادی برای معماران و طراحان ایرانی شده‌است. فرش‌هیا با طرح شاه عباسی به صورت ریزبافت و معمولا” در ابعاد تا 2 متر مربع به کار می‌روند. این نوع بافت‌ها دارای 40 رج گره‌ی فارسی هستند که زیبایی بی حد و مرزی را به قالی می‌بخشد. 

در قالی کرمان طرح‌های شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و قاب قرآنی دیده می شود. قالیبافی علاوه بر شهر کرمان در مناطق رفسنجان، جوبار، ماهان، روار،کوهپایه، چترود، خانوک، هوتک، سرآسیاب و سردار نیز رواج دارد.

آجیده دوزی از صنایع دستی کرمان

آجیده دوزی، لایه دوزی یا پنبه دوزی یکی از هنرهای قدیمی ایرانی است که از زمان هخامنشیان تا به امروز، ریشه در هنر ایران و ایرانی دوانده است. هنر آجیده دوزی با طرح‌های برجسته دیده می‌شود. در دوره ی صفویه ، زندیه ، افشاریه و قاجاریه آجیده دوزی بر روی پارچه‌ی قلمکار ریزنقش و به شکل بخیه دوزی انجام می‌شد. از این هنر در تولید روبالشی، البسه، کلاه‌های دوریشی و شب کلاه، سجاده، روانداز، روتختی و وسایل آشپزخانه؛ استفاده می‌شود.

 پارچه ی ابریشمی، نخی، پنبه ای، مخملی، ساتن، کتان، تافته، اطلسی و پارچه‌های تلفیقی از نوع و جنس‌های مختلف به عنوان پایه‌ی این کار استفاده می‌شوند و نقوش هندسی ، گل و مرغ، گل بته ای، طره ای لچکی، شمسه ای و اسلیمی رایج ترین نقش های به کار رفته در این هنر می‌باشند.

قالیچه های افشاری

همانطور که در قسمت‌های بالایی توضیح دادیم؛ قالی کرمان بسیار پر طرفدار و محبوب است. یکی از انواع بسیار مهم این قالی‌ها، قالیچه افشاری است که بیشتر در منطقه سیرجان بافته می‌شود. وجه تسمیه این نوع قالی به بافندگان هنرمند آن‌ها باز می‌گردد. تار و پود این قالی ها را ایلات افشاری که به کرمان کوچ کرده‌اند در هم می‌آمیزند. فالیچه‌های افشاری دارای طرح‌ها و رنگ‌های متنواع و متفاوتی هستند و هر ایلی متناسب با سلیقه‌ی خود اقدام به طراحی و بافندگی می‌کنند.

شالبافی از دیگر صنایع دستی کرمان

شایداین نکته عجیب به نظر برسد و برای شما تازگی داشته‌باشد که، قبل از هنر قالی بافی، شال بافی در میان هنرمندان کرمانی بسیار رونق داشته‌است. بسیاری از طرح‌ها و نقش و نگارهای قدیم فرش‌ها و قالی‌های کرمان بر گرفته از طراحی هنرمندان بر روی شال‌ها است. ابعاد این شال‌ها معمولا به طول 3 متر و عرض یک چهارم است که در طرح و رنگ‌هایی مانند لاکی، لاجوردی، بوته‎ای، شاخ گوزنشی و ترمه و زنگاری بافته می‌شوند.