آرامگاه حکیم عمر خیام

آرامگاه خیام

مقبره خیام یکی از بناهای شاخص و بسیار زیبای سرزمین ایران زمین است. موقعیت قرارگیری این مقبره در باغ تاریخی امام زاده محروق می باشد که در جوار این دو اثر زیبا و ماندگار دو بنای دیگر نیز وجود دارد، مقبره کمال الملک و عطار نیشابوری نیز در نزدیکی باغ محروق می باشد. آرامگاه خیام نیشابوری به عنوان نمادی برای این شاعر بزرگ طراحی شده است که دارای زیبایی های هنر معماری و شخصیت خود ایشان می باشد.

شاید برای افراد زیادی سوال باشد که آرامگاه خیام کجاست ؟ و در کدام قسمت از خراسان و نیشابور واقع شده است. این آرامگاه در خراسان رضوی و شهر نیشابور و در روستای محمد محروق، همجوار با بنای تاریخی امام زاده محروق می باشد. در مورد بنای آرامگاه و مقبره خیام در ابتدا جز زیبایی و هنر معماری ایران چیز دیگری نظر انسان را به خود جلب نمی کند، اما در جا به جایی صورت گرفته برای بنای فعلی از مکان اولیه موقعیت قرار گیری مناسبی انتخاب نشده است. چرا که برخی معتقد هستند از عظمت امام زاده محروق کاسته شده و برخی فقط ارتفاع بنای فعلی را مضر می دانند. از لا به لای طراحی پر ماجرای این بنا می توان آسمان آبی نیشابور را مشاهده کرد و گاه در شب های پر ستاره و ماه می توان از لا به لای این اثر هنری به آسمان خیره شد و ترکیب آن را در کنار ماه تابان به نظاره نشست.

معماری آرامگاه خیام توسط مهندس هوشنگ سیحون طراحی شده است. این بنا دارای ارتفاعی بالغ بر 22 متر می باشد که دارای اسکلت فلزی با پوشش بتن دارد. الهام و ایده اولیه برای طراحی آرامگاه از اسم خیام بوده که در تشابه خیمه ای خود را بالا کشیده است. پایه های بدنه در فواصل 5 متری از یکدیگر قرار دارند که متشکل از 10 قطاع می باشند که بر روی آنها اشعار خیام در قالب کاشی کاری با هنر اسلیمی طراحی شده و موجب شکوه و عظمت این هنر هندسی گردیده است. اضلاع بنا به صورت کشیده و مستقیما رو به بالا هستند که مدول هندسی منظمی به چشم می خورد و در انتها بسان گنبد شکل این اضلاع به یکدیگر می رسند. اضلاع و سقف آرامگاه به صورت نیمه شفاف کار شده و طراحی آن به صورت پر و خالی های هندسی است، زمانی که در زیر سقف مقبره می ایستید همچون ستاره ای در آسمان می درخشد.

مقبره خیام در نیشابور جزو آثاری است که هر گردشگر و مسافری را به خود جلب می کند، کاشی های معرق مزین به رباعی های خیام بسیار چشم نواز می باشد. روکار جداره های خارجی و داخلی با سنگ های شفاف مرمر پوشیده شده و این سنگ ها در کف مقبره آرامگاه خیام نیز بکار رفته است. در کنار مقبره حکیم خیام هفت خیمه ی سنگی با حوضچه های آب در زیر آنها ساخته شده، در این حوضچه ها از کاشی های فیروزه ای رنگ بهره گرفته اند. یکی از دلایل فرمی آرامگاه خیام سه شخصیت اصلی او در باب علم ریاضی، علم نجوم (ستاره شناسی) و شعر و ادبیات است. پایه ی فرمی و هندسه پیچیده بنا که بر عدد 10 استوار است و در کل شکلی هندسی را ایجاد می کند خود از علم ریاضی نشات می گیرد و اشعار و رباعیات خیام که در پوسته ی تزئینی به صورت کاشی های معرق کاری برگزیده شده، برخورد اشکال و صفحه های 10 تایی که در کل حجمی پر و خالی دارند و نمایان گر اخترشناسی و علم نجوم این حکیم بزرگ می باشند.