کلیسای مسروپ مقدس مشهد در گذشته بهعنوان مرکز مذهبی و اجتماعی جامعه ارامنه در مشهد نقش مهمی ایفا میکرد. اما با گذشت زمان و بهویژه با کاهش جمعیت ارامنه در مشهد، استفاده فعال از این کلیسا نیز کاهش یافته است. تاریخچه کلیسای مسروپ مشهد به دوره پهلوی اول باز می گردد و در سال 1384 به ثبت ملی درآمده است.
اگر قصد سفر به مشهد مقدس را دارید یا به این شهر رسیدید و به دنبال مشاهده مکان های دیدنی و تاریخی مشهد می باشید توصیه تیم نشاط آوران به شما بازدید از کلیسای مسروپ مقدس مشهد است. برای رسیدن به کلیسا به سمت میدان ده دی رفته و سپس وارد خیابان امام خمینی و سپس کوچه امام خمینی 36 شوید. این کلیسا یکی از بناهای ارزشمند برای ارامنه ی مشهد بوده و هست اما به دلایل مختلف فعلا اجازه بازدید روزانه و استفاده هر روزه از این بنا ممکن نیست. طی این مقاله قصد داریم با تاریخچه این بنای زیبا و معماری بی نظیرش آشنا شده و آن را بهتر بشناسیم پس با ما همراه باشید تا به طور کامل با این کلیسای تاریخی آشنا شوید.
تاریخچه کلیسای مسروپ مقدس مشهد
در اوایل ورود مردم ارامنه به مشهد، محلی برای عبادت این افراد وجود نداشت. لذا کلیسای مسروپ مقدس مشهد در سال 1941 میلادی معادل 1320 هجری شمسی توسط ارمنی های مشهد مقدس ساخته شده است که مرتبط به اواخر دوران حکومت پهلوی اول می باشد. کلیسای زیبای مسروپ علاوه بر محلی برای عبادت، مرکزی جهت کارهای فرهنگی ارامنه مشهد بوده است.
در دوران صفوی تعداد زیادی از ارامنه توسط شاه عباس در منطقه جلفا ساکن شدند و کلیساهای متعددی در آن منطقه ساخته شد. در زمان حکومت نادرشاه نیز این افراد از روی اجبار به خراسان برگردانده شدند تا در برابر هجوم ازبک ها از کشور دفاع کنند.
معماری کلیسای مسروپ مقدس مشهد
کلیسای مسروپ مقدس مشهد به سبک معماری کهن ارامنه بنا شده است و مساحتی حدود 300 متر مربع و در دو طبقه مشابه به هم احداث گردیده است. هنگام ورود به سالن کلیسای مسروپ فرش قرمز رنگی نمایان می شود که روی آن ها صندلی های بزرگ چوبی قرار دارند. انتهای سالن در قسمت شرق کلیسا، محل قرارگیری محراب می باشد. نور کلیسا به کمک نورگیرهای قسمت شمالی و جنوبی کلیسا برقرار می گردد.
بنای اصلی بالاتر از سطح زمین قراردارد و برای قسمت های زیر زمینی چندین پنجره تعبیه شده تا رطوبت محیط کلیسا کم شود. معماری کلیسا به شکل ذوزنقه است و دو گنبد آجری به همراه صلیب در بالای آن نمایان می شود. کلیسا شامل یک برج ناقوس بلند و زیباست و قسمت داخلی کلیسا با نقاشی های رسم شده که در دیوارهای ساختمان جلوه خاصی را ایجاد کرده است. این تصاویر شامل قدیسان و اتفاقات مذهبی و تاریخی ارامنه است.
یک درب ورودی در حال حاضر برای کلیسای مسروپ استفاده می گردد. در بالای این درب کتیبه ای قرار دارد که نشان دهنده سازندگان بنا و تاریخ ساخت کلیسا می باشد. اگر در محله ی این بنا کمی پرسه بزنید از اینکه این بنا اصلا مورد توجه و نگهداری نیست حتما متعجب خواهید شد!
اشیاء کهن و با ارزش کلیسای مسروپ
گرانبها ترین اثر این کلیسا تابلو سوزن دوزی شده حضرت عیسی و مریم می باشد که به موزه ارامنه تهران منتقل گردیده است.
کتاب های مقدس، نسخه خطی و کتاب های سنگی با قدمتی بیش از 170 سال نیز از آثار ارزشمند و قدیمی این کلیسا به حساب می آید. همچنین ظروف نقره ماندد جام ها و بشقاب ها جزو اشیاء گران قیمت کلیسا محسوب می شوند. ناقوس های کلیسا جزو آثار با ارزش کلیسای مسروپ مقدس هستند.
کلیسا دارای حیاطی دلنشین می باشد که کتابخانه ای قدیمی در آن قرار گرفته، این کتابخانه دارای بیش از 1000 جلد کتاب به زبان روسی و ارمنی است و کتاب انجیل نیز در این محل نگهداری می شود.
اهمیت فرهنگی و اجتماعی کلیسای مسروپ مقدس مشهد
در راستای اهمیت کلیسای مسروپ مقدس مشهد خوب است به چند مورد اشاره شود تا اهمیت فرهنگی و اجتماعی کلیسای مسروپ را بهتر درک کنید :
- حفظ هویت ارامنه در مشهد
کلیسای مسروپ مقدس به عنوان مرکز مذهبی جامعه ارامنه در مشهد، نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی و مذهبی این اقلیت داشته است. این کلیسا دارای فضایی برای ارامنه مشهد بوده تا بتوانند مراسم مذهبی، آیین ها و جشن های خود را برگزار کنند و بدین ترتیب پیوندهای فرهنگی و مذهبی خود را حفظ کنند.
- آموزش و انتقال فرهنگ
کلیسای مسروپ مقدس مکانی برای آموزش و انتقال فرهنگ و زبان ارمنی به نسل های جوان تر بوده و این امر توسط کلاس های زبان، تاریخ و فرهنگ ارمنی که در کلیسا برگزار می شده، انتقال پیدا می کرده است.
- ارتباط با دیگر جوامع دینی و فرهنگی
وجود کلیسای مسروپ مقدس در مشهد به تعامل و همزیستی مسالمت آمیز میان اقوام و ادیان مختلف در این شهر کمک کرده است. این کلیسا نمادی از تنوع فرهنگی و دینی مشهد بوده و می تواند در تقویت احترام و تفاهم متقابل میان جوامع مختلف نقش ایفا کند.
- حفظ میراث فرهنگی
کلیسای مسروپ مقدس به عنوان یک اثر تاریخی و فرهنگی، نمادی از حضور و تاریخ جامعه ارامنه در مشهد است. حفظ و نگهداری این کلیسا به منزله حفظ بخشی از میراث فرهنگی شهر و همچنین تنوع دینی و تاریخی آن است.
- نقش در گردشگری مذهبی
این کلیسا به عنوان یکی از جاذبه های مذهبی و تاریخی مشهد، می تواند نقش مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی ایفا کند. بازدید از کلیسای مسروپ مقدس، فرصتی برای آشنایی با تاریخ، معماری و فرهنگ ارامنه در مشهد است و می تواند به توسعه گردشگری مذهبی و فرهنگی در این شهر کمک کند.
فعالیت کلیسا مسروپ مشهد
در مشهد کلیساهای دیگری نیز فعالیت می کنند اما کلیسای مسروپ مقدس تنها کلیسای مربوط به ارامنه است.
مهاجرت مردم ارامنه در انتهای دهه هفتاد بیشتر شد و با مهاجرت کشیش کلیسا فعالیت های این مکان تاریخی عملا به پایان خود رسید. در حال حاضر شرایط بازدید از کلیسای مسروپ مقدس امکان ندارد اما درصورت دایر بودن هزینه بازدید رایگان است.
سوال پر تکرار افراد زیادی این است که آیا هنوز این کلیسا مورد استفاده قرار می گیرد؟
با گذشت زمان و به ویژه با کاهش جمعیت ارامنه در مشهد، استفاده فعال از این کلیسا نیز کاهش یافته است.
در حال حاضر، به دلیل کوچ بخش بزرگی از جامعه ارامنه مشهد به سایر شهرها یا دیگر کشورها، این کلیسا کمتر برای مراسم مذهبی روزانه یا هفتگی مورد استفاده قرار می گیرد. برخی گزارش ها حاکی از آن است که کلیسای مسروپ مقدس تنها در مناسبت های خاص، مانند عید های بزرگ مسیحی یا گردهمایی های ویژه جامعه ارامنه بازگشایی می شود و مورد استفاده قرار می گیرد.
با این حال، این کلیسا همچنان به عنوان یک اثر تاریخی و فرهنگی ارزشمند در مشهد به حساب می آید و اهمیت فرهنگی و اجتماعی خود را در قالب نماد هویت جامعه ارامنه و بخشی از میراث تاریخی شهر حفظ کرده است.