در گوشه ای از سرزمین ایران، کوهی سر به فلک کشیده است که نماد مقاومت و پایداری این سرزمین کهن است: کوه دماوند. این آتشفشان خاموش، با ارتفاعی برابر ۵۶۱۰ متر، در شمال تهران و در همسایگی دریای خزر، خود را به عنوان بلندترین قله ایران معرفی می کند. دماوند در اساطیر ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و افسانه ها و داستان های بسیاری را در دل خود جای داده است. فتح این کوه اسرارآمیز برای اولین بار در سال ۱۸۳۷ توسط یک کوهنورد خارجی رقم خورد، اما روح سرکش آن همچنان آزاد و رها است.
در این مقاله قصد داریم شما را با تاریخچه قله دماوند آشنا کنیم و همچنین به بررسی مسیرهای صعود و تجهیزات لازم برای آغاز این سفر بپردازیم. البته که کوه دماوند فقط برای صعود کردن نیست، با ما همراه باشید تا این منطقه زیبا را بیشتر بشناسیم و پرده از زوایای مختلف منطقه دماوند برداریم.
کوه دماوند به عنوان یک پارک ملی حفاظت شده از طبیعتی بی نظیر برخوردار است و در پیرامون این کوه، چشمه های آب گرم فراوانی یافت می شود که به دلیل خواص درمانی خود شهرت دارند. همچنین، از جاذبه های طبیعی دیگر این منطقه می توان به یخچال های طبیعی و رودخانه هایی که از این کوه سرچشمه می گیرند، اشاره کرد.
آدرس کوه دماوند ایران
کوه دماوند یک آتشفشان خاموش در رشته کوه البرز و بلندترین قله ایران است که در جنوبی ترین بخش استان مازندران و شهرستان آمل قرار دارد. قله دماوند با ارتفاع 5610 متر از سطح دریا، بلندترین نقطه در خاورمیانه و بلندترین آتشفشان آسیا به شمار می رود. کوه دماوند همچنین از نظر زیست محیطی اهمیت زیادی دارد و زیستگاه گونه های مختلفی از گیاهان و حیوانات است که برخی از آنها تنها در این منطقه یافت می شوند.
علاوه بر ارزش های فرهنگی و تاریخی، دماوند از نظر زیست محیطی نیز منطقه ای بسیار حساس و مهم است. این کوه به دلیل داشتن اقلیم سرد و ارتفاع زیاد، زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری متنوعی است که برخی از آنها در معرض خطر انقراض قرار دارند. گیاهانی مانند گل های وحشی و گون های خاص در دامنه های دماوند رشد می کنند، و جانورانی مانند بز کوهی، پلنگ و خرس در این منطقه زندگی می کنند.
در سال 1386-1387، کوه دماوند به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده و جزو بخش های چهارگانه حفاظت از محیط زیست قرار دارد. این اقدام به منظور حفاظت از این نماد ملی و جلوگیری از تخریب آن توسط فعالیت های انسانی مانند ساخت و ساز، معدن کاری و گردشگری بی رویه صورت گرفت.
تاریخچه کوه دماوند
طبق مطالعات زمین شناسان، کوه زیبای دماوند در دوره چهارم زمین شناسی معادل دوران هولوسین شکل گرفته و نخستین فوران قله به حدود 1.78 میلیون سال قبل باز می رسد و آخرین فعالیت آتشفشانی قله دماوند به حدود 7 هزار و 500 سال قبل بازمی گردد. براساس پژوهش های انجام شده گفته می شود اسکان انسان در دامنه های دماوند به بیش از 38 قرن قبل مربوط می شود.
در دوران آشوریان این کوه جزو بخش حکومت مادها بود و در منطقه دامنه کوه زندگی می کردند. همچنین در دوران مختلف حکومت های مختلفی در این منطقه اسکان داشتند. قله استوار دماوند از دیرباز نماد جلال و عظمت بوده و جایگاه بالایی در تاریخ و ادبیات کهن کشور عزیزمان ایران داشته است. داستان های کهن همانند داستان ضحاک مار به دوش و آرش کمانگیر با کوه دماوند عجین شده اند.
صعود به قله دماوند
صعود به دماوند یکی از چالش برانگیزترین سفرها برای کوهنوردان ایرانی و بین المللی است. با وجود اینکه صعود به قله نیاز به تجهیزات ویژه و آمادگی فیزیکی دارد، هر ساله عده ی زیادی از ورزشکاران به این کوه صعود می کنند. برای صعود به دماوند مسیرهای مختلفی برای رسیدن به قله وجود دارد که برخی از آنها نسبتاً آسان تر از دیگر مسیرها هستند.
صعود به قله دماوند یکی از محبوب ترین فعالیت ها برای کوهنوردان و علاقمندان به طبیعت گردی است. مسیرهای مختلفی برای رسیدن به قله وجود دارد، امّا مسیر جنوبی به دلیل دارا بودن پناهگاه های بیشتر و دسترسی آسان تر، پرطرفدارترین مسیر است. سایر مسیرهای صعود شامل مسیر شمالی، غربی و شمال شرقی است که هر یک دارای چالش ها و ویژگی های خاص خود هستند.
با این حال، صعود به قله دماوند نیازمند آمادگی فیزیکی و تجربه کافی است. کوهنوردان باید تجهیزات مناسب برای مواجهه با شرایط آب و هوایی متغیر، کمبود اکسیژن در ارتفاعات و خطرات احتمالی مانند بهمن را به همراه داشته باشند.
لیست لوازم ضروری جهت صعود به قله :
کفش استاندارد کوهنوردی، کیسه خواب، کاپشن گرم، دستکش کوهنوردی، باتوم کوهنوردی، کیف کمری، کیف کمک های اولیه، چراغ قوه، موادغذایی، تنقلات و آب کافی می باشد، اما نکته مهم جهت صعود یادگیری اصول کوهنوردی حرفه و تمرین در دو سال قبل از صعود است که باعث یک صعود دلچسب می شود.
داستان ضحاک و کوه دماوند
دماوند کوه در طول تاریخ نقش مهمی در فرهنگ و هویت ایرانیان داشته است. این کوه به عنوان نمادی از مقاومت، پایداری و عظمت در ادبیات، شعر و هنر ایرانی به تصویر کشیده شده است، به طور ویژه دماوند در شعرهای حماسی و ملی ایران همچون شاهنامه فردوسی بارها نام برده شده است. در این داستان ها، دماوند به عنوان محل زندانی شدن ضحاک مار به دوش معرفی شده است.
رشته کوه دماوند در فرهنگ ایرانی جایگاه خاصی دارد و در اساطیر ایرانی به عنوان مکانی مقدس و محل زندانی شدن ضحاک، شخصیتی شرور در شاهنامه، شناخته می شود. در افسانه های ایرانی هنوز اعتقاد بر این است که ضحاک در دل این کوه در غاری زندانی است.
چشمه های آب گرم دماوند
یکی از جاذبه های طبیعی برجسته در دامنه های دماوند، چشمه های آبگرم است که به دلیل خواص درمانی شان مشهور هستند. این چشمه ها غنی از مواد معدنی هستند و بسیاری از مردم برای درمان بیماری های پوستی و روماتیسم به این مناطق سفر می کنند. از معروف ترین چشمه های آبگرم اطراف دماوند می توان به چشمه های لاریجان اشاره کرد که به دلیل مناظر طبیعی بکر و نزدیکی به دماوند، گردشگران زیادی را جذب می کند.
پوشش گیاهی و جانوری
پوشش گیاهی دامنه های دماوند به دلیل تنوع و شرایط اقلیمی خاص منطقه، بسیار متنوع است. در ارتفاعات پایین تر، مراتع سرسبز و گیاهان دارویی دیده می شود، در حالی که در ارتفاعات بالاتر، به دلیل سرما و شرایط سخت ، پوشش گیاهی کم پشت است. دماوند زیستگاه گونه های جانوری مهمی نیز هست که از جمله آن ها می توان به بز کوهی، پلنگ، گرگ، کفتار راه راه، سیاهگوش، مار افعی، آهو و خرس اشاره کرد. پرندگان نادر نیز در این منطقه مشاهده می شوند که از نظر زیست شناسی ارزشمند هستند و زندگی آن ها تحت الشعاع انقراض و آلودگی زیست محیطی قرار دارد.
کوه دماوند زیبا را ببینید
یکی از پر تکرارترین سوالات در مورد کوه دماوند این است که چرا کوه دماوند از تهران دیده می شود اما جزو استان مازندران به حساب می آید؟! به دلیل ارتفاع بسیار زیاد کوه دماوند و موقعیت جغرافیایی از داخل تهران دیده می شود امّا بخش عمده ای از دامنه های این کوه با عظمت در تقسیمات کشوری در استان مازندران و منطقه دماوند قرار دارد، از روی نقشه که نگاه کنید متوجه خواهید شد در جنوبی ترین بخش نقشه استان مازندران جای گرفته است. شهرستان دماوند که نزدیک ترین بخش از استان تهران به قله دماوند است با نام این کوه نامگذاری شده امّا خود قله دماوند در مرزهای جغرافیایی-اداری استان مازندران قرار دارد.
در صورتی که علاقه دارید دماوند را ببینید می توانید از منطقه های اطراف کوه دماوند مثل تهران، شهرستان دماوند، پیست آبعلی و دشت لار به تماشای آن بنشینید.