خانه تاریخی ابویی همزمان با شکل گیری هسته اصلی شهر زاهدان در دوره پهلوی شناخته شده است.
شهر زاهدان با شکل گیری هسته اصلی آن در زمان حکومت پهلوی، آثار ارزشمند بسیاری با آن ساخته شد که از میان آن ها می توان به خانه ابویی اشاره کرد. از آنجایی که خانه ابویی زاهدان یک خانه شخصی می باشد تماماً بر گرفته از معماری محلی و سنتی این استان طراحی شده است. خانه ی ابویی زاهدان در سال ۱۳۱۱ خورشیدی به دست استاد محمودی که معمار یزدی بود برای شخصی به نام زعیم ابویی ساخته شد که یک ویژگی خاص برای آن در نظر گرفت، آن هم بادگیرها و حوضخانه این خانه می باشد. خانه تاریخی ابویی از زمان ساخت تا سال ۱۳۴۰ خورشیدی مورد استفاده بوده ولی بعد از مدتی وارث های خانه، آن را نیمه متروک رها کردند.
عکس خانه ابویی زاهدان
زیربنای خانه ی ابویی زاهدان به ۴۸۳ مترمربع می باشد در زمینی به وسعت ۸۱۳ مترمربع بنا شده که با مشاهده آن خواهید دید از عناصر معماری سنتی، منطقه ای و بومی به خوبی هرچه تمام تر استفاده شده است و در ساخت آن از خشت خام و آجر باهم به کار برده اند ولی در نمای خانه بیشتر از آجر استفاده کرده اند.
آدرس خانه ابویی زاهدان تقریبا در مرکز شهر بوده و در خیابان شریعتی احداث شده و به شکلی طراحی شده که درب ورودی خانه در ضلع غربی واقع گشته است. با ورود به خانه خواهید دید اتاق های تابستان نشین خانه در ضلع جنوبی خانه هستند و اتاق های زمستان نشین آن در قسمت شمالی خانه قرار گرفته اند.
در انتهای ضلع شرقی خانه نیز انبار آشپزخانه در کنار حیاط مرکزی و دو راهروی سرپوشیده قرار گرفته است. راهروی شمال شرقی حیاط شما را از یک طرف به آشپزخانه و از طرف دیگر توسط پلکانی به پشت بام منتهی می شود. برای تهویه و حرکت هوا در تمام فصول سال در فضای خانه، سقف های تمام اتاق ها به سبک گنبدی کار شده اند.
در مرکز حیاط جنوبی ایوانی تقریباً بلند و عریض و به عمق ۴ متر با دهانه ای به عرض ۵٫۵ متر احداث شده است که در فصل تابستان مورد استفاده قرار می گیرد. در ضلع جنوبی خانه که به عنوان تابستان نشین استفاده می شده، ایوان مرکزی حوضخانه و مجموعه اتاق های احداثی قرار دارد. در سمت شرق ضلع جنوب خانه ابویی سه اتاق در مجاورت ایوان مشاهده می شود که اتاق میانی، حوضخانه منزل است. بر بلندای بام اتاق حوضخانه بادگیری زیبا، به شکل استوانه ای با هشت ردیف شبکه بادگیر قرار دارد؛ ضمن اینکه ورودی حوضخانه توسط راهروی جنوب شرقی حیاط صورت می پذیرد.
در حال حاضر خانه ابویی در استان سیستان توسط سازمان میراث فرهنگی در دست مرمت می باشد تا بتواند به عنوان یک مرکز فرهنگی و جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان مورد بهره برداری قرار بگیرد.
