مسجد گوهرشاد در سال 821 هجری قمری و به دستور گوهرشاد بیگم معروف به گوهرشاد آغا، همسر شاهرخ ساخته شد. با توجه به اینکه مسجد گوهرشاد آبستن حوادث بسیاری بوده تا به حال چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
مسجد گوهرشاد که به دستور گوهرشاد بیگم ساخته شده، داخل حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد. اگر از سمت خیابان امام رضا (ع) به حرم مطهر وارد شوید گنبد فیروزه ای مسجد گوهرشاد را در مقابلتان می بینید. شاید با توجه به مطالبی که در کتب تاریخ خوانده اید نام مسجد گوهرشاد رضا شاه و واقعه ای که در این مسجد اتفاق افتاد را به یاد بیاورید. هر سال در مسجد گوهرشاد اعتکاف برگذار می شود و این موضوع سبب شده افراد زیادی با دقت به جزئیات مسجد دقت کنند و زیبایی های آنرا دریابند.
امکان ندارد که از تور مشهد استفاده کنید و از این بنا دیدن نکنید؛ به هر حال هرکسی که حرم رضوی را زیارت می کند، مسجد گوهرشاد را از دست نمی دهد.
مسجد گوهرشاد معماری بی نظیری در سطح جهان دارد و به سبک اسلامی و به صورت حجیم سازی ساخته شده است. طاق ها و مناره ها به سبک مقرنس ساخته شده و با استفاده از نقش ها و معرق کاری های خاص دوران تیموریان، به زیبایی تزئین شده است. همواره نام مسجد گوهرشاد حرم امام رضا (ع)، ما را به یاد بارگاه ملکوتی این امام عزیز می اندازد و از این حیث بسیار بااهمیت است.
با توجه به کتب تاریخی پس از اینکه بانو گوهرشاد کار ساخت مسجد را به پایان رساند، از تمام سران مملکت های اسلامی برای جشن افتتاح دعوت به عمل آورد. می گویند شاهرخ، همسر بانو گوهرشاد وقتی برای جشن آمد با خود قندیلی از جنس طلا به وزن سه هزار مثقال آورد تا به حرم مطهر تقدیم کند.
تاریخ ساخت مسجد گوهرشاد را می توان در سه قسمت از ایوان مقصوره دید؛ یک بار در کتیبه سمت راست ایوان مقصوره که به خط ثلث نوشته شده است، یک بار در کتیبه سمت چپ و یک بار هم در قسمت داخل پایه شرقی ایوان مقصوره. نام گوهرشاد را نیز می توان در دو قسمت دید که با کاشی معرق نوشته شده است. یک بار روی کتیبه ایوان مقصوره که با خط شاهزاده بایسنقر نوشته شده و دیگری بر سر در نقره ای که به سمت دارالسیاده می رود.
شاید بتوان گفت ایوان مقصوره زیباترین قسمت مسجد است. مساحت این ایوان حدود 500 متر مربع می باشد و تمام ضلع های آن با کاشی های معرق نفیسی تزئین شده است. همچنین روی تمام دیوارهای مسجد می توان اسامی خدا و احادیث و آیات قرآن را دید. کتیبه شاهزاده بایسنقر، فرزند گوهرشاد با دست خط زیبایی در ایوان مقصوره خود نمایی می کند. بایسنقر یکی از بهترین ثلث نویسان عصر تیموری بوده است. محراب مسجد تماماً سنگ مرمر بوده و دارای تزئینات و کنده کاری می باشد و کتیبه ای زیبا در میان مقرنس کاری های آن به چشم می خورد.
منبر حضرت صاحب الزمان (عج) در کنار محراب ایوان مقصوره بنا شده است و قدمت زیادی دارد. این منبر از چوب درختان گلاب و گردو به شیوه منبت کاری و قلم زنی به دست استاد محمد نجار خراسانی ساخته شده است. نکته جالب در مورد این محراب این می باشد که در ساخت آن از میخ استفاده نشده است. استاد محمد نجار خراسانی از معروف ترین منبت کاران دوره فتحعلی شاه قاجار بوده و هنر دستانش را به خوبی می توان در این منبر دید. این منبر در سال 1325 و به دست استاد حیدر نیکنام گلپایگانی مرمت شد.
ارتفاع گنبد مسجد گوهرشاد حدود 41 متر می باشد و دو پوشش دارد که فضای خالی بین آنها 10 متر است. پوشش بیرونی به وسیله آجر لعاب دار و یک کتیبه که با خط کوفی نوشته شده، تزئین شده است. مناره های مسجد، 43 متر ارتفاع دارند و چندین کتیبه بر روی آنان قرار گرفته است. مساحت صحن مسجد به 2800 متر مربع می رسد.
مسجد در کل هشت ایوان بزرگ و هفت شبستان دارد. بخش های مختلف مسجد به وسیله شبستان ها و گنبدخانه پشت ایوان مقصوره به یکدیگر مرتبط می شوند. چهار ایوان مسجد مقصوره، دارالسیاده، اعتکاف و شیخ بهاء الدین نام دارند. همانطور که گفتیم معماری مسجد گوهرشاد بسیار زیبا و چشم نواز می باشد.
تاریخ مسجد گوهرشاد با حوادث گوناگون بسیاری گره خورده است. حوادثی مانند زمین لرزه در سال 1084 هجری قمری و گلوله باران روس ها در سال 1330 هجری قمری که هر بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. همچنین در سال 1339 هجری قمری گنبد و ایوان های مقصوره و اعتکاف و شیخ بهاء الدین گنبد مورد بازسازی قرار گرفتند.
نشاط آوران به شما پیشنهاد می کند در صورتیکه به زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) مشرف شدید حتماً از این مسجد زیبا دیدن کنید.
