آدمی در عصر حجر از میان غارهای محل سکونت خود خارج شد و به دشت آمد تا فصل تازه ای از زندگی را رقم بزند.
به گواه تاریخ باستان و بر اساس رد پاهای به جا مانده از بشر عصر حجر در منطقه طبس، او از کوه های منطقه کوریت طبس و از میان غارها خارج و به دشت های مجاور آمده است.
در زمان چهارصد سال امپراتوری مادها در ایران آموزگارانی از مناطق غربی ایران به این سرزمین فرستاده شدند تا شیوه های معیشت و دامپروری را به مردمان صحرا بیاموزند؛ از جمله استفاده از پشم گوسفندان تنومند و بافت زیر اندازهای زیبا از نخ های پشمی گوسفندان.
در زمان امپراتوری هخامنشیان بافت زیر اندازهای زیبای منقوش، ترویج یافت و عشایر طبسی در این مسیر شهرت یافتند.
اشکانیان منطقه طبس را به پادگان بزرگ نظامی ایران تبدیل کردند و زنان طبسی در بافت گلیم و جاجیم زبانزد شدند.
طبس پل ارتباطی شمال شرق به غرب ایران بود و در اثر مراودات مختلف با تجار و بازرگانان از ملل مختلف شکل و شمایل دستبافته هایشان هرروز حرفه ای تر می گشت.
تا اینکه اعراب به ایران تاختند … .
به دلیل روابط اعراب بادیه نشین و صحرانشینان و عشایر طبس و دادوستدهای فرهنگی میان آنان، نوعی از فرش عربی در چادرهای عشایر بافته شد که بسیار قطور و درشت بافت بود.
اینگونه بود که روستا نشینان طبسی طی سالیان بسیار به بافت قالی های قطور و منحصر به فردی مشهور بودند.
۱۰۰ سال پیش تاجری خوش ذوق به نام مجید طبسی کارگاهی بزرگ دایر کرد و با ابتکاری نو، قالی عربی را با نقش های نایین اصفهان در هم آمیخت و با رجشمار ۲۲ و درشت بافت، فرشی را عرضه کرد که زمینه لاکی آن جلوه خاصی داشت. او فرش نایینی طبس را صادر کرد و چیزی نگذشت که بازارهای اروپا و آمریکا را در بر گرفت.
در سال ۱۳۵۰ و بر اثر رونق بازار فرش ایرانی در جهان در ۳۰۰ شهر و روستای طبس بیش از ۱۵ هزار دار قالی برپا گردید و ۳۰۰ هزار نفر از مردم طبس از طریق تولید فرش امرار معاش می کردند.
برای درک بیشتر این موضوع راهی سفری به طبس شدیم و دریافتیم که از آن ۱۵ هزار دار قالی تنها یکی پابرجاست که در طبس گلشن و منطقه کوریت، در روستای نخلستان طبس فعال است.
روستای نخلستان در دل کویر منظری زیبا دارد و از آن مهمتر مردمانی مهربان که مردان در نخلستان ها و زنان روستا در کارگاه قالی بافی مشغول هستند.
تنها دار قالی طبس که از اجدادشان به آنها به ارث رسیده موهبتی است که این زنان بافنده قدر آنرا خوب می دانند. آهنگ خوشایند بافت و نوای دلنشین زنان هنرمند بافنده فضای باشکوهی را پدید آورده است که آدمی را مجذوب خود می کند.
این کارگاه قالی اینک جاذبه ایست برای گردشگرانی که پس از حضور در کویر می توانند با فرهنگ و هنر کویر نشینان در اینجا بیشتر آشنا شوند.
دست های ماهر و هنرمندانه این زنان تار و پود را به هم گره می زنند تا نقشی از عشق آفریده شود. و این زنان عاشقانه و پر شور از بامداد تا شامگاه در تلاشند تا قالی با کیفیت و زیبای طبسی پایدار بماند و دار قالی برقرار.
فرش نایینی در طبس از صنایع دستی بیرجند، هم قطور است هم نقشین و محکم که قابلیت صدور و حضور در بازار های جهان را داراست.
دخترکان روستا همینکه از درس و مدرسه فارغ می شوند به مادر، خواهر، عمه و خاله خویش در کارگاه می پیوندند تا در اینکار آنها را یاری دهند.
به راستی که چه لحظه زیباییست هنگامه بریدن دار قالی و پهن کردن آن در حیاط کارگاه و چه خوشایند و با شکوه است دیدن زنان بافنده بر دستبافته شان زمانیکه به حاصل کارشان می نگرند و چای می نوشند.
به راستی که این فرش از زیباترین صنایع دستی ایران و همچنین سفیر فرهنگ ایران است و این زنان هنرمند که ما آنها را زنان روستا می دانیم، نگارندگان تاریخ و فرهنگ ایران هستند که امروز در تنها دار قالی به جای مانده از شکوه، عظمت، محبوبیت، شهرت و رونق دیروز برایشان مانده است، اینگونه مهربان، آرام و محجور مانده اند.
چگونه بگویمت که برای دوام و بقای این هنر و صنعت دیرپا دو کفه لازم و ملزومند؛ یکی بافنده ای عاشق که هنرمندانه ببافد و دیگر تاجری خوش انصاف که قدردان و خوش حساب آنرا خریداری کند.
و این است حکایت کار و زندگی این مردمان که اینک از درونِ نقش های این فرش با تو سخن می گوید.
طبس، گلشن، کوریت، روستای نخلستان
ایرج مرادی
در ذیل دیگر عکس های فرش نایینی طبس را می بینید که توسط استاد مرادی عزیز به صورت اختصاصی برای سایت نشاط آوران تهیه شده است:
